26.11.2023
Գրիգոր Խանջյանը 20-րդ դարի ամենահայտնի հայ արվեստագետներից է։
Ազգային վառ բուրմունքով և խոր փիլիսոփայական իմաստով աչքի ընկած նրա ստեղծագործությունը մեծ ազդեցություն է ունեցել հայ արվեստի զարգացման վրա։
Խանջյանը ծնվել է Երևանում 1926թ. Մանկուց հետաքրքրություն է ցուցաբերել արվեստի նկատմամբ, իսկ արդեն պատանեկության տարիներին սկսել է նկարել։
1945 թվականին ընդունվել է Երևանի գեղարվեստի պետական քոլեջ, որտեղ սովորել է հայ նշանավոր արվեստագետների մոտ։ Քոլեջն ավարտելուց հետո Խանջյանը ուսումը շարունակել է Մոսկվայի Գեղարվեստի պետական ակադեմիայում։
1950-ական թվականներին Խանջյանը սկսեց ակտիվորեն ցուցադրել։ Նրա աշխատանքը արժանացավ քննադատների և հանրության բարձր գնահատականին, և նա շատ արագ դարձավ Հայաստանի առաջատար արվեստագետներից մեկը: Այս ընթացքում նա ստեղծել է բազմաթիվ ուշագրավ գործեր, այդ թվում՝ նկարներ, դիմանկարներ, գրական գործերի և գոբելենների նկարազարդումներ։
1984 թվականին Խանջյանը ստեղծել է Հայաստանի պատմությանը նվիրված երկու գոբելենների էսքիզներ։ Այս էսքիզները ներկայացվել են Երևանի նկարիչների տանը կազմակերպված ցուցահանդեսում և մեծ հետաքրքրություն առաջացրել հասարակության մեջ։ 1992 թվականին Խանջյանը սկսեց աշխատել այս էսքիզների հիման վրա որմնանկարների վրա:
Երեւանի Կասկադի առաջին սրահում տեղադրված Խանջյանի որմնանկարները Հայաստանի պատմությանը նվիրված եռապատիկ են։ Առաջին որմնանկարը՝ «Հայոց այբուբենի ստեղծումը», պատկերում է այն պահը, երբ Մեսրոպ Մաշտոցը ստեղծեց հայոց այբուբենը։ Երկրորդ որմնանկարը՝ «Վարդանավանքը», նվիրված է Վարդանանի ճակատամարտին, որտեղ հայկական զորքերը ջախջախեցին պարսկական բանակը։ Երրորդ որմնանկարը՝ «Հայաստանի վերածնունդը», պատկերում է Հայաստանի վերածնունդը 1915 թվականի ցեղասպանությունից հետո։
Որմնանկարների վրա աշխատանքը բարդ էր և ժամանակատար։ Խանջեան ութ տարի աշխատեց անոնց վրայ, իսկ 2000 թուականին իր մահուան պահուն ան աւարտած էր անոնցմէ միայն երկուսը։ Երրորդ որմնանկարը մնաց անավարտ։
Խանջյանի որմնանկարները հայ արվեստի ամենանշանակալի գործերից են։
Դրանք արտիստի տաղանդի և հմտության, ինչպես նաև իր երկրի և նրա պատմության հանդեպ ունեցած սիրո վառ ապացույցն են:
Խանջյանի որմնանկարները՝ որպես Հայաստանի պատմության արտացոլում
Խանջյանի որմնանկարները ոչ միայն արվեստի գործեր են, այլեւ պատմական կարեւոր փաստաթղթեր։ Նրանք խոսում են Հայաստանի պատմության առանցքային պահերի մասին՝ սկսած հայոց գրերի ստեղծումից մինչև ցեղասպանությունից հետո երկրի վերածնունդը։
«Հայոց այբուբենի ստեղծումը» որմնանկարում պատկերված է Մեսրոպ Մաշտոցը՝ նստած սեղանի շուրջ և գրում է հայոց այբուբենի տառերը։ Ուսանողները հավաքվել էին նրա շուրջը, ուշադրությամբ լսում էին նրան։ Այս որմնանկարը խորհրդանշում է հայ մշակույթի և գրչության սկիզբը։
Վարդանավանքի որմնանկարում պատկերված է Վարդանանի ճակատամարտը, որը տեղի է ունեցել 451 թվականին։ Այս ճակատամարտում հայկական զորքերը ջախջախեցին պարսկական բանակը, ինչը դարձավ Հայաստանի պատմության մեջ կարևոր իրադարձություն։ Այս որմնանկարը խորհրդանշում է հայ ժողովրդի պայքարը հանուն անկախության։
«Հայաստանի վերածնունդ» որմնանկարը պատկերում է Հայաստանի վերածնունդը 1915 թվականի ցեղասպանությունից հետո։ Այս որմնանկարում պատկերված են մարդիկ, ովքեր նոր կյանք են կառուցում իրենց երկրի համար: Այս որմնանկարը խորհրդանշում է հայ ժողովրդի հույսն ու վերածնունդը։
Խանջյանի որմնանկարները արվեստի կարեւոր գործեր են, որոնք ոչ միայն զարդարում են Երեւանը, այլեւ պատմում են Հայաստանի հարուստ պատմության մասին:
Comments