26.06.2023
Ռուս խաղաղապահները չորս օր տեւած բանակցություններից հետո Ստեփանակերտից հաջողությամբ տեղափոխեցին ծանր հիվանդ մեկ տարեկան երեխային Երեւան։ Երեխայի ինքնազգացողությունը վատացել էր հունիսի 15-ից Արցախի լիակատար շրջափակման պատճառով։ Այս միջադեպը բացահայտում է նրանց կեղծավորությունը, ովքեր խոսում են Ադրբեջանի հետ Արցախի ժողովրդի իրավունքների և անվտանգության համար «երկխոսության» մասին։
Արցախի շրջափակման շուրջ ստեղծված իրավիճակը զգալի ուշադրության է արժանացել վերջին շաբաթվա ընթացքում։ Հունիսի 22-ին Եվրախորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովը լսումներ է անցկացրել, որտեղ դատապարտվել է Բաքվի ցեղասպան քաղաքականությունը և ընդունվել համապատասխան բանաձեւ։ ԱՄՆ Կոնգրեսի Մարդու իրավունքների հանձնաժողովը նույնպես լսումներ է անցկացրել՝ ուշադրություն հրավիրելով ստեղծված իրավիճակի վրա։ Ավելին, Եվրախորհրդարանի պատվիրակությունը հաստատել է Լաչինի միջանցքով երթևեկության իսպառ բացակայությունը։
Այս իրադարձությունները արձագանքեցին տարբեր կառույցների կողմից: Ճանապարհի ապաշրջափակում պահանջեցին ՌԴ ԱԳՆ-ն ու Եվրամիությունը, նույնիսկ մեկ շաբաթ լռող Հայաստանի ԱԳՆ-ն հայտարարություն արեց։ Ադրբեջանի վրա ճնշումը մեծանում էր՝ մարդասիրական նպատակներով միջանցքը բացելու համար։
Ի պատասխան՝ Ալիևը անհնազանդորեն բետոնե պատնեշներ կանգնեցրեց ապօրինի անցակետի մոտ՝ եվրոպացի քաղաքական գործիչներին և պատգամավորներին մեղադրելով կոռուպցիայի մեջ։ Ադրբեջանը դիվանագետների համար ճամփորդություն է կազմակերպել՝ ցույց տալու, որ հայերը մինչև վերջերս անսահմանափակ մուտք են գործել Ստեփանակերտ։
Վաշինգտոնում խաղաղ բանակցություններից առաջ Ադրբեջանը մերժել է Արցախի հայերի համար անվտանգության հատուկ երաշխիքներ տրամադրելու Հայաստանի պահանջը։ Ադրբեջանի արտգործնախարարը նման երաշխիքներն ավելորդ է համարել և դրանք համարում է միջամտություն իրենց գործերին։
Սակայն հունիսի 24-ին միջազգային ճնշման տակ Բաքուն ստիպված եղավ հեռացնել խոչընդոտը։ Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի միջոցով հունիսի 25-ից վերսկսվել է հիվանդների մարդասիրական փոխադրումները Արցախի և Հայաստանի միջև։
Այնուամենայնիվ, իրավիճակը մնում է անկայուն, և շրջափակումը պահպանվում է, ինչը խոչընդոտում է խաղաղապահների կողմից առաջին անհրաժեշտության ապրանքների առաքմանը։
Կարևոր է նշել, որ Հայաստանի իշխանությունների կողմից Արցախը Ադրբեջանի կազմում ճանաչող որևէ ստորագրված փաստաթուղթ չկա։ Բաքուն հիմնվում է բացառապես Փաշինյանի բանավոր հայտարարության վրա՝ Արցախը որպես «Ադրբեջանի ինքնիշխան տարածք» վերաբերվող։ Փաստաթղթի ստորագրումը կանգ է առել Հայաստանում աճող դիմադրության և աշխարհաքաղաքական բարդությունների պատճառով, որոնցում ներգրավված են համաշխարհային տերությունները:
Մեկ այլ կարևոր իրադարձություն է Ադրբեջանի արտգործնախարար Բայրամովի և Ադրբեջանում Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի ղեկավարի հանդիպումը։
Ադրբեջանը վաղուց է ձգտում Արցախում ներգրավել ԿԽՄԿ-ն Բաքվի գրասենյակի ներքո, այլ ոչ թե երեւանյան գրասենյակի: Այս հարցի մանրամասները մնում են անորոշ, սակայն Բայրամովը ենթադրել է, որ Ադրբեջանը պատրաստ է հեշտացնել հայերի անցումը բժշկական նպատակներով և անհրաժեշտ դեղամիջոցներ մատակարարել ԿԽՄԿ-ի միջոցով: Նա նաև ակնարկել է Աղդամ-Ստեփանկերտ ճանապարհով հայերին օգնություն ցուցաբերելու մասին, սակայն անտեսել է ներկա իրավիճակի պատճառը նշել։
Ադրբեջանի նպատակները պարզ են՝ արգելափակել Արցախի և Հայաստանի միջև բոլոր շփումները և ստիպել արցախահայերին ապրանքներ ընդունել Ադրբեջանից, ինչը ենթադրում է համաձայնություն ինտեգրմանը և նրանց պահանջների կատարումը։ Հայաստանի դե ֆակտո իշխանությունները մեղսակից են այս օրակարգին։
Այս ամենի ֆոնին Փաշինյանի կառավարության գործողությունները շարունակում են ապշեցնել։ Մինչ եվրոպացի պատգամավորները և Կոնգրեսի հանձնաժողովը դատապարտում էին Բաքվի հանցավոր քաղաքականությունը և պահանջում պատժամիջոցներ կիրառել, Փաշինյանն առաջարկեց իրականացնել Արդարադատության միջազգային դատարանի որոշումը և նախաձեռնել միջազգային երկխոսության մեխանիզմ Ստեփանակերտի և Բաքվի միջև։ Սակայն նա չկարողացավ հստակեցնել, թե ով պետք է դիմի ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին՝ դատարանի որոշումը կատարելու համար:
Փաշինյանը անտեսեց այն փաստը, որ իր գործողությունները նպաստեցին ներկայիս էթնիկ զտումների քաղաքականությանը և չընդունեց, որ ոչ մի միջազգային երաշխիք չի կարող ապահովել հայերի իրավունքներն ու անվտանգությունը Ադրբեջանի կազմում։ Բաքուն վճռական է մնում Արցախը ձեռք բերելու առանց հայերի.
Հայաստանի իշխանությունները մեղսակից են Արցախում շարունակվող ցեղասպանությանը, մինչդեռ Ադրբեջանը գնում է նվազագույն զիջումների՝ ուշադրությունը շրջափակումից շեղելու և Հայաստանի հետ համագործակցությամբ շարունակելու իր խեղդող մարտավարությունը։
