Ինչպես Հայաստանը գերեց Աննա Ախմատովայի սիրտը

29.04.2024

Հայտնի բանաստեղծուհի Աննա Ախմատովան, թեև երբեք ոտք չդրեց Հայաստանի հողի վրա, բայց խոր հետք թողեց հայ գրականության և մշակույթի պատմության մեջ։ Նրա դյութիչ պոեզիան՝ ներծծված հայկական ժառանգության մոտիվներով, դարձավ երկու մշակույթներ կապող կամուրջ։

Ոգեշնչված Հայաստանով

Ախմատովայի մտերիմ ընկերոջ և գործընկերոջ՝ Օսիպ Մանդելշտամի Հայաստան կատարած այցը շրջադարձային դարձավ այս երկրի հանդեպ նրա վերաբերմունքում։ Մանդելշտամը, հիացած հայերի գեղեցկությամբ, հարուստ ժառանգությամբ և հյուրընկալությամբ, ճամփորդությունից վերադարձավ կերպարանափոխված։ Հայաստանի մասին նրա պատմությունները Ախմատովայի հոգում վառեցին հետաքրքրության և ավելին իմանալու ցանկության կայծ։

Անուշ. կապի խորհրդանիշ

Հովհաննես Թումանյանի ստեղծագործությունից փոխառված «Անուշ» անունով ոգեշնչված Ախմատովան սկսել է ուսումնասիրել հայ գրականությունն ու մշակույթը։ Այս անունը նրա համար դարձավ Հայաստանի հետ կապի խորհրդանիշ՝ անձնավորելով նրա կանացիությունը, ապրումներն ու փոթորիկները հոգում։

Ընկղմում հայ գրականության մեջ

Ուսումնասիրելով Թումանյանի կյանքն ու ստեղծագործությունը՝ Ախմատովան չէր կարող անտարբեր մնալ Հայաստանի պատմության ողբերգական էջերի նկատմամբ։ Թարգմանելով նրա «Երազում ոչխար էի» բանաստեղծությունը՝ նա այն նախագծում է իր սեփական ողբերգության վրա՝ ամուսնու մահը և որդու ձերբակալությունը: «Հայի նմանակում» վերնագրված այս թարգմանության մեջ Ախմատովան օգտագործում է «Փադիշահի» և «Ալլահի» պատկերները՝ ակնարկելով Հայոց ցեղասպանությանը և զուգահեռ անցկացնելով ստալինյան ռեժիմի բռնաճնշումների հետ։

Երկխոսություն հայ բանաստեղծների հետ

Ախմատովան չի սահմանափակվել միայն Թումանյանի ուսումնասիրությամբ. Նա թարգմանել է հայ դասականների՝ Վահան Տերյանի, Դանիել Վարուժանի, Ավետիք Իսահակյանի և Եղիշե Չարենցի ստեղծագործությունները։ Նա առանձնահատուկ համակրանք ուներ Չարենցի նկատմամբ՝ հիանալով նրա բանաստեղծական տաղանդով և մտքի խորությամբ։

Ժառանգություն, որն ապրում է

Թեեւ Չարենցի թարգմանությունների ժողովածուն, որի վրա Ախմատովան այդքան ուշադրությամբ աշխատել է, լույս է տեսել նրա մահից ընդամենը 20 տարի անց, սակայն նրա ներդրումը հայ գրականության մեջ անգնահատելի է։ Նա ռուս ընթերցողներին ոչ միայն ծանոթացրեց հայ պոեզիայի գլուխգործոցներին, այլև դրսևորեց խորը ըմբռնում և կարեկցանք հայ ժողովրդի ողբերգական պատմության նկատմամբ:

Աննա Ախմատովայի և Հայաստանի պատմությունը սիրո, ոգեշնչման և մշակութային երկխոսության պատմություն է։ Առանց այս երկիր այցելելու՝ նա կարողացավ զգալ նրա հոգին, գեղեցկությունն ու ողբերգությունը՝ թողնելով իր հետքը հայերի սրտերում։