Ինչպես մեկ տեսանյութով կործանվեց ԵՊՀ դասախոսի կարիերան

28.10.2025, ԱՐՄԵՆ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ, YEREVAN ONLINE Mag.-ի ԹՂԹԱԿԻՑ

Հոկտեմբերյան սովորական դասախոսությունը Երևանի պետական համալսարանում (ԵՊՀ) կտրուկ ընդհատվեց իշխող կուսակցության ներկայացուցչի կամակորությամբ։ Դասախոս Սահակ Մանուկյանը լսարանում կրքոտ քննարկում էր խոսքի ազատության սահմանները՝ ուսանողների ուշադրությունը սևեռելով գրատախտակին գրված «խոսքի ազատություն, վիրավորանք և զրպարտություն» հասկացություններին։ Նա պատգամում էր, որ նույնիսկ ժողովրդավարական երկրներում խոսքի ազատությունը բացարձակ չէ և ավարտվում է այնտեղ, որտեղ սկսվում է դիմացինի արժանապատվության ոտնահարումը։ Այս պնդումը հաստատելու համար Մանուկյանը բերեց կյանքից մի տպավորիչ դրվագ` վկայակոչելով հայկական «Սքոթչ և Վիսկի» ֆիլմը. դերասան Սոս Ջանիբեկյանի կերպարը իր գերուն ուղղում է հայհոյախառն մի բառ՝ «ֆուցն», և դասախոսը ուսանողներին հարց է ուղղում՝ արդյոք այս արտահայտությունը զրպարտությա՞ն օրինակ է, թե՞ վիրավորանքի։ Քառասուն րոպե տևած վերլուծությունից հետո ամբողջ լսարանը հանգում է միանշանակ եզրակացության, որ տվյալ խոսքը համատեքստում վիրավորական բնույթ ունի։

Սակայն նույն այդ պահին ուսանողներից մեկը դասը հասկանալու փոխարեն գաղտնի կերպով նկարահանում էր այդ դրվագը հեռախոսով։ Ուսումնասենյակի լուռ անկյունից կատարվող այս արարքը պատկերավոր հիշեցում էր խորհրդային անցյալի տխուր ձևաչափերից, երբ գաղափարական «աչք ու ականջներ» կային ամեն քայլափոխի։ Ավելի ուշ պարզվեց, որ նկարահանողը ոչ թե սովորական ուսանող էր, այլ Ազգային ժողովի իշխող «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր Արուսյակ Մանավազյանի դուստրը։ Վերջինս գաղտնի տեսագրել էր Մանուկյանի դասախոսության այդ հատվածը և ուղարկել մորը՝ պատգամավորին, ինչից անմիջապես հետո համալսարանի ռեկտորը կայացրեց սկանդալային որոշում. համալսարանականին ազատեցին աշխատանքից՝ մեղադրելով «ակադեմիական միջավայրում ոչ հարիր բառապաշար օգտագործելու համար»։ Այն, ինչ սկսվեց որպես խոսքի ազատության դաս, ավարտվեց խոսքի ազատության կաշկանդման դառնահայտ դասով։

Դասախոս Սահակ Մանուկյանը մեծ հեղինակություն ուներ ուսանողների շրջանում՝ իրավագիտության թեկնածու և շուրջ երկու տասնամյակ համալսարանում դասավանդող մասնագետ։ Նրա խոսքով՝ հիշյալ դասին ինքը որևէ «ավելորդ» արտահայտություն թույլ չէր տվել՝ ասելով միայն այն, ինչ անհրաժեշտ էր վիրավորանքի ու զրպարտության տարբերությունը պատկերավոր բացատրելու համար։ «Լսարանում, բացի պատգամավորուհու դուստրից, ներկա էին ևս մոտ 70 ուսանողներ, որոնցից ոչ ոք դժգոհ չէր, ընդհակառակը՝ բոլորը բավականին հետաքրքրված էին։ Նույնիսկ դասի ավարտից հետո ուսանողները շարունակում էին ինձ հարցեր ուղղել», – պատմում է Մանուկյանը։ Այս համապատկերում գաղտնի նկարահանման փաստն ինքը՝ դասախոսը, որակում է որպես անթույլատրելի և անբարոյական քայլ. ուսանողը խախտել է թե՛ իր անձնական կյանքի գաղտնիությունը, թե՛ հեղինակային իրավունքները՝ դասախոսությունից ներկայացնելով ընդամենը մի պատառիկ՝ կոպիտ բառով, առանց ամբողջական բովանդակության։ Արդյունքում, մի պարադոքսալ իրադրություն է ստացվել. ակադեմիական էթիկայի իրական խախտողը՝ գաղտնի նկարահանողը, չպատժվեց, մինչդեռ դասախոսը կարիերայի ամենանվաստացուցիչ հարվածն ստացավ նույն այդ «էթիկայի» անունից։

Համալսարանի ղեկավարությունը, փաստորեն, որդեգրեց ոչ թե կրթության հիմնարար արժեքների, այլ քաղաքական նկատառումներով թելադրված արագ լուծումների ճանապարհը։ ԵՊՀ ռեկտորատի պաշտոնական մեկնաբանությունն ընդամենը կարծրատիպային էր. մամուլի խոսնակը Factor.am-ին հայտնել է, թե դասախոսը հեռացվել է «ոչ պատշաճ վարքագծի պատճառով», և որ «ուսանողներից ու նրանց ծնողներից ստացվել են բազմաթիվ բողոքներ, այդ թվում՝ փաստական ապացույցներ», որոնք հիմք են հանդիսացել որոշման համար։ Սակայն առկախ է մնում հարցը՝ եթե իսկապես եղել էին «բազմաթիվ բողոքներ», ինչու՞ մինչ այժմ որևէ կարգապահական վարույթ չէր նախաձեռնվել Մանուկյանի դեմ։ Մինչդեռ տվյալ դեպքը զարգացավ կասկածելի կայծակնային արագությամբ. ուրբաթ օրը Մանուկյանն իր էլեկտրոնային փոստով ստացել է հրաման, որ ազատված է աշխատանքից՝ առանց որևէ նախազգուշացման կամ բացատրություն պահանջելու հնարավորության։ Ընդամենը մի քանի օր առաջ նույն այդ ռեկտորը հրապարակավ չէր էլ տեղեկացված դասի ընթացքում տեղի ունեցածից, իսկ ահա այժմ – մի քանի ժամվա միջակայքում – հրատապ կերպով ստորագրել է ազատման հրամանը։

Իսկ ինչո՞ւ այդքան շտապ և անզիջում։ Պատասխանը հասկացվում է կուլիսներից դուրս ազդեցությունների համատեքստում։ Մանուկյանի նկարագրությամբ, ռեկտորը նույնիսկ չհրավիրեց իրեն հանդիպման կամ բացատրություն ստանալու. փոխարենը «շատ արագ, կայծակնային արագությամբ կազմակերպել է ինձ ազատելու գործընթացը»։ Ռեկտորը, ըստ նրա, աչքի առաջ պահեց ոչ թե համալսարանի ակադեմիական հեղինակությունը կամ մանկավարժի տարիների վաստակը, այլ իշխանական պատգամավորի մեկ հեռախոսազանգով փոխանցված դժգոհությունը։ «ԵՊՀ-ում իմ գիտամանկավարժական գործունեության ստաժը հավասար է պատգամավորուհու դստեր տարիքին, իմ գրած գիտական աշխատությունների քանակը՝ այդ աղջկա հասակին, և ռեկտորը այստեղ կշեռքի մի նժարին դնում է պատգամավորուհու աղջկա չգիտեմ ինչը, մյուս նժարին՝ գիտությունների թեկնածուին և, բնականաբար, ինձ զոհաբերում է», – ցավով արձանագրում է Մանուկյանը։ Նրա խոսքով՝ մինչ Արուսյակ Մանավազյանն իր կարգավիճակով շարունակում է ազդեցություն ունենալ համալսարանի որոշումների վրա, այս հարցում որևէ դրական փոփոխություն ակնկալել հնարավոր չէ։ Իրականում էլ, ողջ այս պատմության ամենազավեշտալին այն է, ընդգծում է Մանուկյանը, որ «համալսարանում ղեկավար պաշտոն չզբաղեցնող անձը ստիպել է համալսարանի ղեկավարությանը, որ ինքը իր աշխատողից ազատվի»։ Ըստ այդմ, ակնհայտ է դառնում, որ դեպքը դուրս է ակադեմիական տրամաբանության սահմաններից և ամբողջովին գտնվում է քաղաքական հովանավորչության ու հաշվեհարդարի տիրույթում։

Սահակ Մանուկյանի պատմությունը, ցավոք, եզակի դեպք չէ ներկայիս Հայաստանում։ Վերջին տարիներին համալսարաններն ու կրթական հաստատությունները վերածվել են քաղաքական փորձադաշտերի, որտեղ իշխանությանը անհաճո կարծիք ունեցողները հաճախ հայտնվում են թիրախում։ Դեռ 2024 թվականին նույն ԵՊՀ-ից աշխատանքից հեռացվել էր պատմական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ Մենուա Սողոմոնյանը՝ լայն հասարակությանը հայտնի «Հայաքվե» նախաձեռնությամբ ընդդիմադիր գործունեության համար։ Նման կերպ էին վարվել նաև «Գենեզիս Հայաստան» հասարակական կազմակերպության ղեկավար Աբրամ Գասպարյանի, ինչպես նաև իրավաբանական ֆակուլտետի ուսանողների սիրելի դասախոս, նախկին պատգամավոր Գևորգ Պետրոսյանի հետ։ Այսօր արդեն կարծես հաստատված կանոն է. եթե բուհերի դասախոսներն ընդդիմադիր հայացքներ ունեն կամ քննադատում են իշխանություններին, նրանց տեղը կրթական համակարգում ապահով չէ։ «Հայաստանում բուհի դասախոս լինելը անհնար է, եթե հարում ես ընդդիմադիր հայացքների, իսկ բարձր պաշտոնի նշանակվելու համար անհրաժեշտ է հրապարակավ սիրո խոստովանություն անել Փաշինյանին»՝ գրեթե սարկաստիկ արձանագրում է ռուսալեզու «Գոլոս Արմենիի» թերթը։ Այս մռայլ հեգնանքի ճշմարտացիությունն, ի դժբախտություն, հաստատվում է փաստերով։

Վերջին ամիսներին ԵՊՀ ներսում ևս լարված մթնոլորտ էր տիրում։ Հուլիսին համալսարանի ուսանողների հետ տարվող աշխատանքի կենտրոնի փոխտնօրեն Խաչիկ Աբաջյանը բաց նամակ հղեց ռեկտոր Հովհաննես Հովհաննիսյանին՝ կոշտ քննադատությամբ մեղադրելով նրան իշխանության կամակատար լինելու մեջ։ «Դուք հնարավորություն ունեիք Ձեզ պահել ԵՊՀ-ին հարիր ռեկտորի նման, սակայն գերադասել եք լինել օրվա իշխանությունների կամակատարը։ ... Գործընթացն իրավական չէ, այն քաղաքական է», – գրել էր Աբաջյանը իր նամակում։ Նա մանրամասն ներկայացնում էր, թե ինչպես է ռեկտորը հրահանգներ ստացել «դրսից» և շտապ եղանակով կրճատել իր ղեկավարած ստորաբաժանումը՝ խախտելով աշխատանքային օրենսգրքի պահանջները, ընդամենը երկու օրում մարդկանց ազատել աշխատանքից։ «Նման հապշտապ ու փնթի գործընթացը Ձեզ ստիպել են իրականացնել Ձեր քաղաքական ուժի ներկայացուցիչները... Նույնիսկ Խորհրդային Միության տարիներին պետական պաշտոնյաններն զգուշությամբ են մտել Մայր բուհ, ... եթե հիմա որևէ բան «ստիպում» են ԵՊՀ ռեկտորին, ապա դրա մեղավորը ևս Դուք եք. արժեզրկել եք ԵՊՀ ռեկտորի համբավն ու հեղինակությունը», – զգուշացնում էր Աբաջյանը ռեկտոր Հովհաննիսյանին իր հրապարակային նամակում։ ԵՊՀ նախկին պաշտոնյայի այս խոսքերը վեր են հանում մի համակարգային խնդիր. համալսարանի ինքնավարությունը փաստացի ոտնահարվել է, և բուհի առաջին պատասխանատուն թերևս կորցրել է իր որոշումների ինքնուրույնությունը՝ տրվելով քաղաքական ճնշումներին։

Իշխանական ճնշումների այս մթնոլորտը ամփոփվում է մեկ կետի շուրջ. բարձրագույն կրթությունը և ազատ խոսքը դարձյալ հայտնվել են վտանգի տակ Հայաստանում։ Պատահական չէ, որ հենց «վիրավորանք» և «զրպարտություն» հասկացություններով անդրադարձող դասախոսը դարձավ զոհը քաղաքական չափազանցված զգայունության։ Վերջին տարիներին գործող իշխանությունը օրենսդրական դաշտում էլ է սահմանափակել խոսքի ազատությունը։ 2021-ին ընդունված փոփոխություններով բազմապատկվել են «վիրավորանքի» և «զրպարտության» համար սահմանված տուգանքների չափերը՝ հասնելով մինչև մի քանի միլիոն դրամի (մի քանի հազար հարյուր եվրոյի)։ Միջազգային լրագրողական կազմակերպություններն ու իրավապաշտպանները դատապարտեցին այս քայլը՝ շեշտելով, որ այն վտանգում է ազատ արտահայտվելու իրավունքը և ուղղված է այլակարծությանը լռեցնելու նպատակին։ Ի դեպ, այդ օրենքը հենց ի սկզբանե ի հայտ եկավ վարչապետի լուսանկարի տակ վիրավորական մեկնաբանություն գրած մի քաղաքացու դեպքից հետո՝ ուղեկցվելով իշխանության բացատրությամբ, թե պետք է մեծացվեն պատժիչ միջոցները «պատվի ու արժանապատվության պաշտպանությունը» երաշխավորելու համար։ Արդյունքում ստեղծվել է մի իրականություն, որում պաշտոնյաները ցանկացած սուր քննադատություն հեշտությամբ պիտակում են «վիրավորանք» և հարուցում վարչական կամ անգամ քրեական հետապնդում ընդդեմ հեղինակների։ Խոսքի ազատության այս խստացված սահմաններում է, որ ձևավորվել է նաև Արմավիրի մարզից ընտրված պատգամավոր Արուսյակ Մանավազյանի վարքագիծը. իր դստեր նկարահանած դասախոսի արտահայտությունները նա ընկալել է որպես անձնական «արժանապատվության» ոտնահարում և գործի գծով հասել է այն բանին, որ դասախոսը զրկվի աշխատանքից։

Այլ կերպ ասած, իշխանության ներկայացուցչի «վիրավորված» զգացմունքն այսօր Հայաստանում բավարար է տարիներով փորձ ունեցող մասնագետին հանրային ստորացման ենթարկելու և ժողովրդավարական հասարակությունում այդքան կարևոր ակադեմիական ազատությունը սահմանափակելու համար։ Սա վտանգավոր նախադեպ է ձևավորում: Եթե համալսարանի պատերից ներս անգամ մտքի ազատ բացատրությունն ու ֆիլմից բերված օրինակն այսուհետև կարող են խեղաթյուրվել ու քաղաքական վրեժխնդրության հիմք դառնալ, ապա ո՞վ պիտի համարձակվի անկաշկանդ քննարկել անհարմար թեմաները։ Կրթության որակը մահացու հարված է ստանում, երբ դասախոսը ինքնագրաքննության կենթարկվի՝ վախենալով, որ յուրաքանչյուր բառ կարող է գաղտնի տեսագրվելով ուղարկվել «վերևներ» և օգտագործվել իր դեմ։ Արդեն իսկ ակնհայտ է, որ ԵՊՀ-ում սկիզբ առած այս պատմությունը սառը ցնցուղի ազդեցություն կունենա ոչ միայն տվյալ բուհի, այլև ողջ ակադեմիական համայնքի վրա։ Մանուկյանի հետ կատարվածը մատնանշում է, որ համալսարանականների ապահովությունն այլևս չի կախված միայն նրանց պրոֆեսիոնալիզմից, այլ նաև նրանից, թե ում կարող են «վիրավորել» նրանց խոսքերը։

Թերևս ամենատխուրն այն է, որ այս ամենը տեղի է ունենում մի երկրում, որն իր նորարարական ժառանգությամբ և ապագային ուղղված հավակնություններով պետք է որ ուսուցիչների և մտավորականների ազատության պահպանման օրինակ ծառայեր տարածաշրջանում։ Փոխարենը, այսօր Հայաստանում ականատես ենք լինում մի հակառակ գործընթացի. կարծես վերադառնում է «դասարանի դուշմանի» ինստիտուտը, երբ ուսանողը դառնում է հսկիչ, համալսարանի ռեկտորը՝ վերադասի կամակատար, իսկ գիտնական-դասախոսը՝ քավության նոխազ։ Այս իրավիճակում ամենամեծ տուժողը հայ հասարակությունն է. վտանգվում է կրթության ինքնատիպությունը, երիտասարդ սերնդի քննադատական մտածողության ձևավորումը և, վերջիվերջո, երկրի ժողովրդավարական առողջությունը։

Պաշտոնական քարոզչությունը սովոր է պնդել, թե ներկա իշխանությունն ամենայն բանում առաջնորդվում է «հայ ժողովրդի շահերով»։ Սակայն ձևական հայտարարություններից անդին իրականությունը հակառակն է վկայում։ Ակնհայտ է, որ ի շահ հայկականության պահվածքը ոչ թե եզրակացվում է պետության առաջին դեմքերի բեմականացրած հրճվալից ճառերից, այլ գործնական քայլերից՝ որքան են նրանք հարգում Հայաստանի քաղաքացիների իրավունքներն ու շահերը։ Սահակ Մանուկյանի դեպքը դարձավ այդ փորձաքարի հանգուցալուծումը. պարզ դարձավ, որ իշխանության համար սեփական անձերի «պատվից» վեր ոչ մի բան չկա, նույնիսկ եթե դրա գինը լինելու է հայկական բուհի դասախոսի պատվի ու աշխատասիրության ոտնահարումը։ Մինչ Հայաստանը ոտքերն է հավաքում հետպատերազմյան դժվարություններից, երկրի ներսում սերմանվում է վախի և անվստահության մթնոլորտը՝ ուղարկելով ուղերձ, որ անկախ միտքն ու խոսքը պատժելի են, եթե դրանք անհարմար են դիրք ունեցողների համար։

Այս տխուր իրողությունը պետք է որ լրջագույն ահազանգ լինի բոլոր նրանց համար, ովքեր մտահոգված են Հայաստանի ապագայով։ Չկա պետության հզորացման այլ ուղի, քան ազատ ու առողջ ակադեմիական միջավայրի, ազատ մտքի և արդարության սկզբունքների պահպանությունը։ Եթե յուրաքանչյուր դասախոս ստիպված լինի նախ մտածել, թե արդյոք իր բերած օրինակը կզայրացնի որևէ ազդեցիկ անձի, ապա կրթությունը կմարի՝ կորցնելով առաջընթացի խթանիչ զորությունը։ Սահակ Մանուկյանի պատմությունը ոչ միայն կոնկրետ մեկ դասախոսի իրավունքների խախտման դեպք է, այլ խորհրդանշական հայելի, որում հայաստանյան հասարակությունը կարող է տեսնել սեփական վիճակը։ Այդ հայելին ցույց է տալիս մի պատկեր, որտեղ ճշմարտությունն ու սկզբունքայնությունը պատժվում են, իսկ սուտն ու ենթարկվելը խրախուսվում։

Եվ հենց այստեղ է, որ վերջնական հարցը ծագում է. ի՞նչ ուղի կընտրի Հայաստանը։ Արդյո՞ք մենք ուզելու ենք ապրել մի իրականությունում, որտեղ ազատ խոսքն ու որակյալ կրթությունն ստորադասվում են ժամանակավոր իշխանավորների քմահաճություններին, թե՞ կպայքարենք հանուն մի երկրի, որտեղ հայ մարդու շահն առաջին հերթին պայմանավորված է իր ազատ և արժանապատիվ ապրելու իրավունքի պաշտպանությամբ։ Սահակ Մանուկյանի փաստացի վտարումը ԵՊՀ-ից ցույց տվեց, որ այս պայքարը վաղուց տեղափոխվել է համալսարանի լսարաններ, գրադարաններ և մամուլի էջեր։ Եվ այս պայքարում չպետք է լռել. յուրաքանչյուր քաղաքացի, յուրաքանչյուր ուսուցիչ և ուսանող կոչված է կողմ լինել ազատությանը և արդարությանը։ Միայն այդպես հայ ժողովուրդը կարող է հուսալ, որ կձևավորի իսկապես գիտակից, ուժեղ և ինքնիշխան հասարակություն, որտեղ այլևս ոչ ոք չի հանդգնի «կշեռքի մի նժարին» դնել սեփական փոքր շահերն ու քմահաճույքները, իսկ մյուսին՝ ամբողջ մի ժողովրդի մշակութային ու կրթական ավանդույթների կրողներին։

Այս պատմությունը, որքան էլ ցավալի, պետք է ծառայի որպես դաս բոլորիս։ Այն հիշեցնում է, որ լռելով ու հարմարվելով՝ մենք միայն խրախուսում ենք կամայականությունները։ Ակադեմիական ազատության, խոսքի ազատության և ընդհանրապես Հայաստանում իրավունքի գերակայության պաշտպանությունը ի շահ հայկականության ամենամեծ գործերից է, քանի որ հենց դրանք են մեր երկրի զարգացման, մեր ազգային ինքնության պահպանման և մեր ապագայի ապահովման հիմնասյուները։ Սահակ Մանուկյանի ճակատագիրը կախված է ոչ միայն դատարաններում կամ պաշտոնյաների սենյակներում, այլ մեր՝ հանրության աչալրջությունից և պատրաստակամությունից՝ պաշտպանելու նրան և նրա նմաններին։ Որովհետև այսօր նրա հետ պատահածը վաղը կարող է կրկնվել մեզանից յուրաքանչյուրի հետ, եթե երկրի առաջնորդվող արժեքները շարունակեն չափվել անձնական նեղ հետաքրքրություններով և ոչ թե համընդհանուր բարօրությամբ։ Հայաստանի վաղվա օրը կձևավորվի այսօրվա մեր դիրքորոշմամբ. երկրի մեջքի սյունը պետք է լինեն գիտելիքն ու ազատությունը, այլ ոչ թե վախն ու «վիրավորվելու» անառողջ թուլությունը։

Հայ հասարակությունը միշտ հպարտացել է իր ուսյալության ավանդույթներով և համալսարաններով, որոնք անցյալում եղել են մտքի ազատության վերջին ապաստանները անգամ ամենաբարդ ժամանակներում։ Եթե այսօր թույլ տանք, որ այդ ապաստաններում տիրի նվաստացումն ու հլու ենթարկվելը, ապա կկորցնենք ոչ միայն առանձին անհատների, այլև ընդհանուրը՝ մեր ուսումնական հաստատությունների հոգին ու էներգիան։ Ժամանակն է վերանայելու և պահանջելու, որ Հայաստանի կրթական միջավայրը ձերբազատվի քաղաքական ճնշումների ճիրաններից. դա կլինի իսկապես ի շահ հայկականության քայլ, որն ավելի կարևոր է, քան հնչեղ որևէ հայրենասիրական ճառ։ Հայոց համալսարաններում պետք է վերստին թևածի այն ազատ և հետազոտող ոգին, որ դարեր շարունակ կկենդանացներ մեր ժողովրդին նույնիսկ հալածանքների ու արգելքների պայմաններում։ Միայն այդպես մենք կկարողանանք երաշխավորել, որ ապագա սերունդները կծնվեն ազատ մտքով, բանավիճելու ունակությամբ և իրենց երկրի ճակատագիրը սեփական ձեռքով կերտելու խիզախությամբ։

Սահակ Մանուկյանի և ԵՊՀ դեպքի հանգամանքներն ապավինում են մի շարք լուրջ լրատվամիջոցների արձագանքներին։ Մասնավորապես, NEWS.am-ը մանրամասն գրել է, որ ԵՊՀ-ում ԱԺ «ՔՊ» պատգամավոր Արուսյակ Մանավազյանի դուստրը գաղտնի նկարահանել է դասախոսի խոսքը և ուղարկել մորը, ինչից հետո վերջինս հեռացվել է աշխատանքից։ Նույն հրապարակման համաձայն՝ Մանուկյանը պարզաբանել է, որ դասին քննարկել է խոսքի ազատության սահմանները, մատնանշելով, որ այն բացարձակ չէ նույնիսկ ժողովրդավարական համակարգում։ Դասախոսը բերած օրինակով ցուցադրել է «վիրավորանք» հասկացությունը՝ ֆիլմից վերցրած կոշտ բառի կիրառմամբ, ինչը դուրս համատեքստից ներկայացվել է որպես անթույլատրելի պահվածք։ ԵՊՀ խոսնակը Factor.am-ին հայտնել է, թե Մանուկյանը հեռացվել է «ոչ պատշաճ վարքագծի» համար և որ ուսանողներից ու ծնողներից բողոքներ են եղել, սակայն դասախոսի գործընկերներն ու նա ինքը սա կապում են պատգամավորի միջամտության հետ։ Sputnik Արմենիա գործակալությունն իր հերթին տեղեկացրել է, որ Մանուկյանն իր ֆեյսբուքյան գրառմամբ հայտարարեց՝ «դասախոսության ժամանակ իմ բերած օրինակը վիրավորել է իշխող կուսակցության մի երեսփոխանուհու «արժանապատվությունը», որից հետո ԵՊՀ ռեկտորը որոշել է ինձ ազատել աշխատանքից»։ «Գոլոս Արմենիի» պարբերականը վերլուծական հոդվածում ընդհանրացրել է, որ ներկայիս իշխանության օրոք կրթական ու գիտական շրջանակներում սկսվել են քաղաքական շարժառիթներով զտումներ, ինչի արդյունքում «2024-ին ԵՊՀ-ից հեռացվել է դոցենտ Մենուա Սողոմոնյանը, նման կերպ վարվել են նաև Աբրամ Գասպարյանի և Գևորգ Պետրոսյանի հետ»՝ հանուն իշխանության բարեհաճության։ Նույն աղբյուրը շեշտում է, որ Հայաստանում «անհնար է բուհի դասախոս լինել, եթե հարում ես ընդդիմադիր կարծիքների, իսկ բարձր պաշտոնի նշանակվելու համար պետք է հրապարակավ սիրել Փաշինյանին»։ Խաչիկ Աբաջյանի բաց նամակը ռեկտորին, որը հրապարակվել է Yerevan.Today-ում, իշխող վերնախավի ճնշումների ներքին խոհանոցն է բացահայտում. Աբաջյանը ռեկտորին մեղադրում է իշխանության կամակատար լինելու և քաղաքական պատվերներ անվերապահ կատարելու մեջ՝ նշելով, որ գործընթացը իրավական չէ, այլ քաղաքական։ Ի վերջո, 2021 թ. ընդունված «վիրավորանքի և զրպարտության» վերաբերյալ օրենքի փոփոխությունների մասին եվրոպական լրագրողական ֆեդերացիան ու մի շարք իրավապաշտպաններ գնահատական են տվել, որ այդ փոփոխությունները էապես սահմանափակում են խոսքի ազատությունը Հայաստանում։ Այս բոլոր աղբյուրները միասին ընդգծում են, որ ԵՊՀ դասախոսի հայտնի դեպքը մի շարք շաղկապված խնդիրների հետևանք է՝ իշխանության անհանդուրժողականությունը այլակարծության հանդեպ, ակադեմիական ազատության խարխլումը և օրենսդրական մակարդակով խոսքի ազատության սահմանափակումների ընդլայնումը։