Հայաստանի երջանիկ ապագան եկե՞լ է

05.06.2023

Անկարայում Թուրքիայի նախագահ Էրդողանի երդմնակալության արարողության ժամանակ կարճ զրույց է տեղի ունեցել Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և Թուրքիայի ղեկավարի միջև։ Նրանց քննարկման մանրամասներն անհայտ են մնում լայն հասարակությանը, մասնավորապես՝ հայ հանրությանը, սակայն Փաշինյանի դեմքի արտահայտությունները հաճելի և նույնիսկ զվարթ փոխանակության մասին են հուշում։ Շահարկումներ են առաջանում նրանց զրույցի բնույթի մասին՝ ենթադրելով, որ այն պտտվել է ապագայի շուրջ, որը, ցավոք, ոչ թե Հայաստանի և տարածաշրջանի համար դրական հեռանկարներ է ենթադրում, այլ Փաշինյանի և նրա թիմի համար։

Այնուամենայնիվ, նախքան ապագայի մեջ խորանալը, էական է մտածել ոչ այնքան հեռավոր անցյալի մասին, որն անխափան կերպով կապվում է ներկայի հետ, մասնավորապես՝ Փաշինյանի մասնակցությանը Էրդողանի միջոցառմանը: Մեկ դար առաջ տեղի ունեցած ողբերգական իրադարձությունները պատմելու փոխարեն եկեք կենտրոնանանք ավելի նոր ժամանակաշրջանի վրա:

Երկուսուկես տարի առաջ Փաշինյանը Երևանում հավաքեց օտարերկրյա դիվանագետներին և նրանց բացատրություններ տվեց Ղարաբաղում տեղի ունեցած ռազմական գործողությունների վերաբերյալ։ Նա հայտարարեց, որ պատերազմը չէր լինի, եթե Թուրքիան չցուցաբերեր դրան լիարժեք մասնակցելու իր պատրաստակամությունը։ Փաշինյանը ուշադրություն էր հրավիրել Ադրբեջանի հետ Թուրքիայի համատեղ զորավարժությունների, պատերազմի հրահրման, վարձկանների հավաքագրման, ահաբեկչական խմբավորումների հակամարտության գոտի տեղափոխելու վրա։ Նա ընդգծել էր, որ այդ գործողությունները պետք է հասկանալ Թուրքիայի ավելի լայն քաղաքականության համատեքստում, որն ուղղված է իր կայսրության վերականգնմանը։

44-օրյա պատերազմից հետո Փաշինյանը մեղքը բարդեց տարբեր կողմերի վրա, այդ թվում՝ բանակցային գործընթացը փակուղի բերելու պատասխանատուների ու կոռումպացված գեներալների։ Սակայն նա բաց թողեց իր նախկին հայտարարությունները, որոնք արվել էին պատերազմի ժամանակ օտարերկրյա դիվանագետների և հայ հասարակության հասցեին։ Ընդամենը երկուսուկես տարվա ընթացքում Փաշինյանին հաջողվեց «վերագտնել» Թուրքիան՝ նրան տալով այնպիսի կարգավիճակ, որին իրենք՝ Թուրքիայի կառավարիչները, չէին կարող հասնել մեկ դարում։ Այս վերափոխումը, ըստ երևույթին, երաշխավորում էր Էրդողանի միջոցառմանը մասնակցելու հրավերը: Տոնակատարություն, որը կազմակերպել էր հենց այն անհատը, ում նա ժամանակին մեղադրել էր պատերազմ հրահրելու և ահաբեկիչների միջոցով հայերի սպանությունը կազմակերպելու մեջ:

Հիմա եկեք մեր ուշադրությունը դարձնենք «ապագային», մի տերմին, որը վերաբերում է ոչ թե Հայաստանի, Արցախի և հայ ժողովրդի ապագային, այլ ավելի շուտ Փաշինյանին և նրա թիմին։

Փաշինյանը վերջերս նշել է, որ Ուկրաինայի շուրջ շարունակվող աշխարհաքաղաքական ճգնաժամում Հայաստանի մանևրելու հնարավորությունը աստիճանաբար փոքրանում է։ Ակնհայտ է, որ այս սահմանափակումն առաջին հերթին վերաբերում է հենց Փաշինյանին։ Նվազող դաշտը կապված է հայ-ադրբեջանական հաշտության պայմանագրի ստորագրման վերջնաժամկետի հետ, որից հետո Փաշինյանի արժեքը աշխարհաքաղաքական առանցքային խաղացողների մոտ կնվազի։ Բացի այդ, դա կնվազեցնի նրա նշանակությունը Բաքվի համար։

Ի հակադրություն դրան, հայ-թուրքական կարգավորման գործընթացը դեռ գտնվում է իր սկզբնական փուլում՝ զուրկ կոնկրետ ժամկետներից։ Թուրքիան Փաշինյանին դիտարկում է որպես Հայաստանում իր շահերը պահպանելու երկարաժամկետ անհրաժեշտություն. Անկարան նպատակ ունի շատ ավելին կորզել Հայաստանից՝ դիրքավորվելով որպես ամենահուսալի մայրաքաղաքը, որը կապահովի Փաշինյանի իշխանությունը։ Միաժամանակ Թուրքիան հանդես է գալիս որպես առանցքային աշխարհաքաղաքական խաղացող՝ տարածելով իր ազդեցությունը տարածաշրջանային հարթությունից դուրս:

Այս հանգամանքները հաշվի առնելով՝ զարմանալի չէ, որ Փաշինյանը ընդունել է Էրդողանի երդմնակալությանը մասնակցելու հրավերը, կամ նրա հանդիպումը Թուրքիայի նախագահի հետ ուրախ արտահայտություն է առաջացրել։ Թվում է, թե նա հարմար կերպով մոռացել է անցյալի հրահրումները և Թուրքիայի անմիջական մասնակցությունը հազարավոր հայերի կյանք խլած պատերազմին։ Փաշինյանի համար Թուրքիա մեկնելը կենսական քայլ է դեպի իր պատկերացրած ապագան: