03.06.2023
Լեգենդար հայ ջազային երգչուհի, ուսուցիչ, երաժիշտ և գործիքավորող, ջազային չափանիշների, էթնո-ջազ ստեղծագործությունների լավագույն կատարողներից Տաթևիկ ՀՈՎՀԱՆԻՍՅԱՆԸ հունիսի 3-ին նշում է ծննդյան տարեդարձը։
Նրա մասին է ռուս հայտնի երաժշտագետ, ջազի ոլորտի ականավոր մասնագետ Վլադիմիր Ֆայերթագը գրել. «Լսելով Տաթևիկ Հովհաննիսյանին՝ միայն առաջին րոպեներին կարող ես դեռ հասկանալ, որ նրանից առաջ եղել են Բիլի Հոլիդեյն ու Էլլա Ֆիջերալդը։ Մի քանի րոպե հետո մոռանում ես ամեն ինչ, ուզում ես անընդհատ լսել նրա տեմբրը, հմայիչ մեղեդիական տողերը»:
Երեսուն տարի առաջ Տաթևիկը տեղափոխվել է ԱՄՆ և բնակություն հաստատել Նյու Յորքում։ Նրա ուսերին շրջագայություններ են Եվրոպայի, Ամերիկայի, Ավստրալիայի տարբեր քաղաքներում։ Ներկայացնում ենք մի հատված նրա հետ զրույցից:
- Երբ Հայաստանից մեկնեցի ԱՄՆ,- հիշում է երգչուհին,- իմ երգացանկում այդքան էլ հայկական երաժշտություն չկար։ Եթե հիշում եք, ես երգում էի ամերիկյան և բրազիլական ջազային ստանդարտներ։ Իսկ հայկական երաժշտությունը, որ ես այստեղ կատարեցի, մեր հրաշալի կոմպոզիտորներ Արթուր Գրիգորյանի, Ռոբերտ Ամիրխանյանի, Կոնստանտին Օրբելյանի, Կոնստանտին Պետրոսյանի հեղինակած սիրված երգերն էին։ Բայց ջազն ինձ համար գլխավորն էր։
Արևմտյան կոմպոզիտորների՝ Էլինգթոնի, Փարքերի, Թիզոլի և այլոց հայտնի մեղեդիների հետ միասին վարպետորեն կատարում եք Կոմիտասի, Սայաթ-Նովայի երգերը, հայկական ժողովրդական մեղեդիները ջազային մեկնաբանությամբ։ Ինչպե՞ս առաջացավ այս գաղափարը:
Երաժշտական երկու ուղղությունները (հայկական ժողովրդական երգը և ամերիկյան ջազը) համատեղելու գաղափարը ծնվել է ԱՄՆ-ում։ Հայկական ժողովրդական երաժշտությունն ինձ ուղեկցել է մանկուց, քանի որ, գիտեք, մայրս՝ Օֆելյա Համբարձումյանը ժողովրդական երգերի կատարող է, իսկ հայրս՝ երաժիշտ քամանչիստ։ Ես մեծացել եմ այս երաժշտական միջավայրում։
Բայց երբ հեռանում ես երկրից, օտարության մեջ այս ամենն ավելի է մտերմանում, սկսում ես կարոտախտ ապրել, ամեն ինչ առանձնահատուկ նշանակություն է ստանում։ Սա որոշակի դեր խաղաց իմ աշխատանքում, ստիպեց կենտրոնանալ և լրջորեն վերաբերվել իմ երաժշտական ծագմանը, որն ունի հարուստ պատմություն։ Իսկ ինչու ոչ՝ փորձեք համադրել այս երաժշտությունը մեկ ուրիշի հետ, որը նույնպես խորը արմատներ ունի։ Առաջին փորձերը արվեցին ամերիկացի դաշնակահար և հայազգի կոմպոզիտոր Արմեն Դոնելյանի հետ և մեծ հաջողություն ունեցան ոչ միայն հայ, այլև օտար հանդիսատեսի մոտ։ Սա շատ հուսադրող էր, և հետագայում մեր երգացանկը համալրվեց նոր երգերով։ Ուզում էի իմ հանդիսատեսին ծանոթացնել հայկական երաժշտությանը, հայկական արվեստին։ Այսօր էլ այս երգերը կազմում են իմ երգացանկի մեծ մասը։ Եվ որտեղ ելույթ եմ ունենում, միշտ կատարում եմ այս մեղեդիները։
- Ինչպե՞ս կարողացաք հարմարվել օտար հողում:
- Մենք բոլորս էլ ծագում ունենք։ Բայց երբ քեզ արմատախիլ են անում ծանոթ հողից, ապա այլ միջավայրում նորից արմատավորվելն այնքան էլ հեշտ չէ։ Շատերն այս պատճառով կորցրել են իրենց ինքնությունը: Չեմ ուզում գովել ինձ, չեմ ուզում ասել, որ իմ իրավիճակում ուժեղ եմ եղել։ Միգուցե ամեն ինչ Աստծո կամքով է եղել - չգիտեմ:
Իմ բախտը բերել է, քանի որ հանգամանքների շղթան նպաստել է, որ ինձ (անկախ ինձանից) օգնեն։ Ես կարող էի լիովին կենտրոնանալ իմ ստեղծագործության, աշխատանքի վրա։ Բոստոնի, Վաշինգտոնի, Նյու Յորքի, Լոս Անջելեսի հայ համայնքները, իմանալով, որ ԱՄՆ-ում եմ, սկսեցին կազմակերպել իմ համերգները։ Սա օգնեց ինձ ավելի լավ ճանաչել Ամերիկայի երաժշտական աշխարհը և հաստատել գործարար կապեր: Վաշինգտոնում անսպասելիորեն հանդիպեցի մի պրոդյուսերի, որին վաղուց էի ճանաչում Մոսկվայից։ Նա ինքը գտավ ինձ ու ցանկություն հայտնեց միասին աշխատել։
Անկեղծ ասած, ես ինքս դակիչ երակ չունեմ, ես չէի կարողանա այս ամենը անել, ինքնուրույն կազմակերպել այդ ամենը։ Մի խոսքով, ամեն ինչ այդքան պարզ չէ։ Չկա երաժիշտ, ով չանցնի փշերի միջով. Իսկ եթե այցելուներից մեկն ասում է, որ դրանց ձևավորման պայմանները գերազանց են և հանգստանում են դափնիների վրա, դա սուտ է։ Մենք բոլորս այնտեղ քրտնաջան աշխատում ենք։ Սա է այդ երկրի համակարգը։ Կուզենայի, որ նորմալ վերադառնա, և այստեղ, թերևս, այնքան ցավալի չէ, որքան այնտեղ, բայց նման կարգապահությունը շատերի համար հնարավորություն է տալիս ոտքի կանգնել։
Ես գնացի նոր բաներ սովորելու, որովհետև իմ հետաքրքրությունը ջազային երաժշտությունն էր, և Ամերիկան սրա համար ամենավատ տեղը չէ։ Ինձ համար կրեատիվությունը ամենակարևորն է:
