Մոռացված հայեր. Իշտվան Պետելեի

30.05.2023

ԻՇՏՎԱՆ ՊԵՏԵԼԵԻ –

Հունգարացի մեծ գրող

Տրանսիլվանիայի հայերից;

Նկարագրել է Տրանսիլվանիայի բնությունն ու մարդկանց։

Նույն ինքը՝ ՎԱՆ ՊԵՏԵԼՅԱՆ (1852-1910)։

Պետելը հայկական անուն է՝ պետ բառից ելած ու․․․ մոռացված։ Պետել հոպարը մեր հարևանն էր։

Սովորական հայ մարդ, եթե Լենինգրադի բլոկադան անցած մարդուն կարելի է սովորական անվանել․․․

Հորս (դպրոցի տնօրեն էր) տնտեսվարն էր։ Իմ տեսած Պետելը այնպես էր մարդկանց նայում, կարծես թափանցիկ են․․․

Տրանսիլվանիայի Պետելը ծնվել է մեծահարուստ հայ վաճառականի ընտանիքում։

Ամեն իմաստով բազմակողմանի մարդ էր, ինչը բնորոշ է հայ ավանդական մարդուն։

Անվանի մարդու կենսագրությունն իմանալը դժվար բան չէ։ Վիքիպեդիան քչից-շատից տեղեկություն է տալիս։

Երբեմն, մտածված, թե պատահական, ճիշտ բաներ է գրում։

Ինձ այս Պետելի անունն ու բնակավայրն է առավել հետաքրքրում։

Հասկացանք, հայ է, գովելի արարք է։ Հայկական պահերը պետք է քչփրել։

1) ՊԵՏԵԼ

Պետ, գլուխ, սար, լյառ, լանջ․․․ բառերը մոտ, բարձր իմաստ ունեն։

Տիր Աստվածն իրենց նույն ալգորիթմական արժեքն է տվել՝ 62 (սամարի)

Պետ=գլուխ=սար=լյառ=լանջ=62

Ինչու՞ սամարի։ Չգիտեմ։ Ատոմային ֆիզիկ ու ֆիզիկական քիմիկ չեմ։

ՅՈՒՐԻ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆԸ ԿԻՄԱՆԱ։

Չեմ ծանրաբեռնի Արդի մեծագույն հային սարերով։

Պետել=Պետ+ել=62+17=79 (ոսկի)

Տեսաք, ի՞նչ պարզվեց․․․

Պետելը Ոսկի բառի ազգականն է․

Պետել=Պ+ետել=26+53=53+23=Ոս+կի=Ոսկի

Իսկ մենք Ախալցիխեի ամենաէժանագին ճաշարանին անվանում էինք Պետելի,

որովհետև այնտեղ զավխոզ Պետելն էր ճաշում․․․

Ընդ որում Պետելը Հին Չինք է հասել․

Պետել=Պ+ետել=26+53=Պ+եկին=Պեկին

Պետել=Պ+ետել=26+53=Կի+տայ=Կիտայ

2) ՏՐԱՆՍԻԼՎԱՆԻԱ

Տրանսիլվանիայում (Ռումինիա-Հունգարիա հարակից տարածքում) ապրել են տրանսիլվանիահայեր

(Էլի կան) և խոսել՝ տրանսիլվանիահայերեն։ Այդ լեզուն հայերեն է, բայց բարբառ չէ։

Այս մասին լսեցի ուկրաինական քաղաքագետ Տիգրան Ավագյանից, որը տրանսիլվանիահայագետ է։

Քաղաքագետները հազար են, տրանսիլվանիահայագետը՝ մեկն է։

Չէի սպասում Տիգրանից նման Հայություն։

- Բարի հիշատակ Մեծ տրանսիլվանահայ

ԻՇՏՎԱՆ ՊԵՏԵԼԵՏԻՆ։

- Հաջողություն տրանսիլվանիահայագետ

ՏԻԳՐԱՆ ԱՎԱԳՅԱՆԻՆ,

որը Մեծ դառնալու ճանապարհին է։

Վիկտոր Վահանյան

Հ․Գ․ Լսեցի արք․ ՏԻՐԱՆ ԿՅՈՒՐԵՂՅԱՆԻ հզոր պատմական ելույթը։

Ով չի լսել՝ թող լսի։

Լրիվ համաձայն եմ ազնիվ ու քաջատեղյակ Սրբազան Կյուրեղյանի հետ։

Ահավոր է․․․ Պետք է Արհավիրքը հաղթահարելու ուժ գտնենք․․․

Փողն ու պաշտոնը մարդկանց կուրացրել են։

Ոչ Հայրենիք են տեսնում, ոչ՝ Աստված․․.