01.08.2023
Բրյուսելի և Մոսկվայի բանակցությունները երկու մոտեցում են առաջարկում Հայաստան-Ադրբեջան խաղաղության համաձայնագրին. Մոսկվան առաջարկում է համապարփակ փաթեթ՝ անդրադառնալով անվտանգությանը, արցախահայության իրավունքներին և այլ ասպեկտներին։ Եվ հակառակը, արևմտյան մոտեցումը դիտարկում է հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների և Արցախի ապագայի բազմաթիվ ասպեկտներ։ Ռուսական մոդելը ներառում է քայլ առ քայլ գործողություններ՝ ներառյալ սահմանների սահմանազատում, բաց հաղորդակցություն, գերիների փոխանակում և արցախահայության իրավունքների ապահովում։ Միայն դրանից հետո ամուր հիմքերի վրա կարող է կնքվել երկարաժամկետ և որակյալ խաղաղության պայմանագիր։
Փաշինյանի արևմտյան կողմնակիցները մտավախություն ունեն, որ Ռուսաստանի ժամանակատար մոտեցումը կարող է դրդել ռուս խաղաղապահների դուրսբերմանը Արցախից, ինչը հակասում է տարածաշրջանային հաղորդակցությունները վերահսկելու Մոսկվայի մտադրություններին։ Մյուս կողմից՝ Ալիեւը սպառնում է բռնի ուժով գրավել «Զանգեզուրի միջանցքը»՝ արտատարածքային վերահսկողություն ձեռք բերելու համար։ Էրդողանը կարծես թե աջակցում է Փաշինյանին՝ մատնանշելով որոշ չբացահայտված պայմանավորվածություններ։ Թերեւս Փաշինյանը Արեւմուտքին երաշխավորեց 120 հազար արցախահայերի կողմից Ալիեւի «համաներման» ընդունումը։ Փաշինյանը կարծես թե լքել է Արցախը՝ հույս ունենալով, որ մարդիկ կհեռանան, իսկ ոմանք կարող են ընդունել Ադրբեջանի քաղաքացիություն։
Ե՛վ Փաշինյանը, և՛ Ալիևը ժխտում են Արցախի ինքնորոշման իրավունքը. Արցախցիները դիմադրում են Աղդամի միջոցով օգնություն ստանալուն. Շառլ Միշելի դիմումը ենթադրում է, որ Փաշինյանը ներգրավված է եղել բանակցություններում՝ չնայած նրա մերժմանը: Միջազգային ազդեցիկ կառույցների հայտարարություններն անարդյունավետ են՝ հաշվի առնելով Փաշինյանի կողմից Արցախը Ադրբեջանի կազմում ճանաչելու փաստը։ Արցախյան աղետի ֆոնին Փաշինյանը հրաժարվում է հրաժարական տալ, թեև նոր կառավարությունը կարող է շտկել իրավիճակը. Փոխարենը նա կոչ է անում մարդկանց առանց կռվի չհանձնել տարածքները։
Արցախի Անվտանգության խորհրդի նախկին քարտուղար Սամվել Բաբայանը համաձայն է Փաշինյանի մոտեցման հետ՝ ընդգծելով Բաքվի հետ երկխոսության և ստեղծված իրավիճակի ընդունման անհրաժեշտությունը։ Վարչախումբը Ստեփանակերտ-Բաքու երկխոսությունը ներկայացնում է որպես պատերազմի այլընտրանք, բայց դա կարող է հանգեցնել բռնի ձուլման։
Ալիևի զիջումների մերժումը և Լավրովի հայտարարությունը վկայում են վերջնական համաձայնության մասին, որը թույլ է տալիս ադրբեջանցի փախստականներին բնակություն հաստատել հայկական տարածքներում։ Քաղաքագետները Փաշինյանին խորհուրդ են տալիս ժամանակ շահել, բայց այս խորհուրդը կարող է լավ չծառայել հայ հանրությանը. Փաշինյանի և Ալիևի գործողությունները ցույց են տալիս Արցախի ստրկության ճանապարհը՝ թողնելով հայ հասարակությանը կրելու հետևանքները։ Հայաստանի կառավարությունն անհապաղ փոփոխության կարիք ունի՝ ճգնաժամային իրավիճակին լուծում տալու համար:
Comments