09.11.2024
Չորս տարի առաջ այս օրը, ամեն հայ՝ Հայաստանում, Արցախում և Սփյուռքում, սրտի անհանգստությամբ սպասում էր լուրերին Շուշիից: Բոլորը հուզմունքով և տագնապով հետևում էին թե՛ պաշտոնական, թե՛ ոչ պաշտոնական աղբյուրներին՝ հավատալով, որ հաղթանակի ձայնը դեռ կհնչի։ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը նախորդ օրը հայտարարեց, որ Շուշին գրավված է, բայց մեր հավատը չէր թուլանում: Հայկական կողմը պնդում էր, որ քաղաքը դեռ վերահսկողությունից դուրս չէ, որ մարտերը շարունակվում են և որ վերջին վայրկյաններին էլ հնարավոր է հաղթել թշնամուն:
Այդ պահին ժողովուրդը հավատում էր ոչ թե թշնամու՝ այլ սեփական կառավարության ձայնին: Նիկոլ Փաշինյանի՝ գերագույն հրամանատարի կոչումը կրողի հայտարարություններն ընկալվում էին իբրև հուսադրող և մարտական ոգի ներշնչող կոչեր։ Ամեն բառը՝ թեկուզ մի տողից, ի սրտե հնչում էր իբրև խոստում, որ Շուշին դեռ մերն է։ «Շուշիի համար մարտերը շարունակվում են», — գրել էր նա՝ մի քանի րոպեում այդ հայտարարությունը տարածվելով ողջ սոցիալական հարթակներում։ Ամեն հայ սպասում էր, որ այս տողերը ճշմարտություն են և որ վերջին պահին հաղթանակի լույսը կշողա։
Արցախի նախագահի խոսնակ Վահրամ Պողոսյանն էլ, այնուամենայնիվ, համարձակվեց ներկայացնել դառը իրականությունը՝ Շուշին հայկական վերահսկողությունից դուրս է։ «Մեզ հետևում է անհաջողությունների շղթան, և Շուշին այսօր մեր ձեռքում չէ»,- նշեց նա՝ փորձելով իրականության դեմ անզոր մնացած ժողովրդին հասկացնել, որ այս կորուստը արդեն անխուսափելի է։ Արցախի պաշտպանության բանակն իր հերթին առավոտյան հայտարարեց, որ ողջ գիշերը Շուշի-Քարին տակ ուղղությամբ շարունակվել են ինտենսիվ մարտեր, սակայն որևէ զիջում չի հաջողվել թշնամու զինվորականներին։
Բայց այս մռայլ իրականության փոխարեն, ժողովրդին բաժին հասան ոչ թե ամբողջական տեղեկություններ, այլ հույսի պատրանքներ։ Արծրուն Հովհաննիսյանը նույնպես, առաջնորդվելով «սխալ լուրի» ձևակերպման արվեստով, հայտարարեց, թե ադրբեջանական զորախմբերը ոչնչացվել են, որ Մարտունու, Մարտակերտի և այլ հատվածներում հաջողվել է հետ մղել թշնամուն։
Այս կեղծ հույսի խոսքերը, այս «բարի լուրերը» այդ օրվա հայության ականջին հնչում էին իբրև հավատքի մոմավառություն՝ չնայած մարտական իրականությունը լիովին այլ էր։ Միաժամանակ գեներացվում էին բազմակի հայտարարություններ, որոնք հասարակությանը պահում էին խավարում՝ իրականությունը փոխարինելով պատրանքներով։
Եվ այս ամենը նորից ու նորից գալիս է հիշեցնելու մեզ, թե ինչի հանգեցրեց ստերի ու խաբեության գերագույն իշխանությունը։ Մենք կորցրեցինք Շուշին, կորցրեցինք Արցախի տարածքների մեծ մասը՝ ոչ միայն մարտի դաշտում, այլև ազգային արժանապատվության, ինքնավստահության և սեփական ճշմարտությունը լսելու ու ըմբռնելու կարողությամբ։ Մինչ թշնամին մեր հողերը նվաճում էր, մենք շարունակում էինք լսել սուտն ու կեղծ հույսերը:
Այժմ մեզ նույն կեղծ խաղաղության խոստումներն են մատուցում, կրկին կեղծ հույսերով փորձելով քողարկել այն փաստը, որ այս նույն գործընթացը սպառնում է Հայաստանին։ Խաղաղության անվան տակ թաքնված են նոր վտանգներ, զիջումների նոր պահանջներ, որոնք մեզ հեռացնում են ազգային շահից ու արժանապատվությունից։ Ամեն անգամ, երբ լսում ենք «խաղաղություն» բառը, մեր միտքը չպետք է խաբվի, այլ պետք է զննենք այդ բառի ճակատը՝ հասկանալու, թե արդյոք այն թափանցիկ է, թե մոխրագույն ծուղակ է։
Մեր լռությունը վտանգավոր է: Մեր անտարբերությունն ու «հավատացեք-մտածեք հետո» մոտեցումը կարող են մեզ խորը անդունդի տանել։ Այսօր յուրաքանչյուր հայ պետք է հասկանա, որ այն, ինչ տեղի ունեցավ Շուշիի հետ, կարող է կրկնվել ոչ միայն Արցախում, այլև հենց Հայաստանում։ Արթնացե՛ք, քանզի մեզ սպառնում է ազգային գիտակցության և հիշողության ոչնչացումը։ Խաբուսիկ խոստումների, միամտության և ապագայի հանդեպ անփույթ հավատքի պայմաններում մենք կանգնած ենք նաև ազգի կորուստի վտանգի առաջ։
Ժամանակն է, որ լսենք աքլորի նախազգուշացնող կանչը՝ «Արթնացե՛ք, հողերը տալիս են»։ Լռությունը միայն օգուտ է տալիս այն խավարին, որը գուցե հենց վաղն իջնի մեզ վրա, եթե մենք չպահանջենք իրական խաղաղություն՝ հիմնված ազգային շահերի, արժանապատվության և իրական քայլերի վրա։ Հակառակ դեպքում, երբ հերթական պատրանքը փլուզվի, մենք կարող ենք արդեն մեր հայրենիքը կորցնել ընդմիշտ։
