Ռադիկ Մարտիրոսյան. գիտության նվիրյալը, որ նայում էր Տիեզերքին ու մտածում հայրենիքի մասին

05.05.2025

Հայ գիտության համար այս օրերը ծանր են․ 89 տարեկան հասակում մեզ հրաժեշտ տվեց ակադեմիկոս Ռադիկ Մարտիրոսյանը՝ հայ գիտության առաջատար դեմքերից մեկը, Հայաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիայի երկարամյա նախագահը, համալսարանական կրթության և գիտական համակարգի անվիճելի բարենորոգողներից։

Ռադիկ Մարտիրոսյանը ֆիզիկոս էր, բայց նրա մտքի կշիռն ու ներաշխարհի նրբությունն անցնում էին գիտության սահմաններից։ Նա տեսնում էր ոչ միայն ալիքների տատանումներն ու բյուրեղների հատկությունները, այլև՝ գաղափարի ուժը, մարդու և գիտության անքակտելի կապը։

Նրա անցած ուղին զարմանալի ամբողջականություն ունի։ Ավարտելով ԵՊՀ-ն աստղաֆիզիկոսի մասնագիտությամբ, ուսումը շարունակեց Մոսկվայում՝ ԽՍՀՄ ԳԱ Պ. Լեբեդևի անվան ֆիզիկայի ինստիտուտում։ Բայց նա վերադարձավ՝ ապրելու, ստեղծելու ու ձևավորելու հայրենի գիտությունը։

Անընդմեջ աճող պատասխանատվությամբ անցավ լաբորատորիայի բաժնի վարիչից մինչև ինստիտուտի տնօրեն, ԵՊՀ ռեկտորից մինչև ԳԱԱ նախագահ։ Եվ այդ ամենի միջով երբեք չկորցրեց հետազոտողի իր սերն ու խստապահանջությունը։

Նրա գիտական ժառանգությունը մեծ է՝ ավելի քան 200 աշխատանք, որոնք անդրադառնում են քվանտային ռադիոֆիզիկային, գերհաղորդականության կիրառություններին, ռադիոաստղագիտության ու տիեզերական հետազոտությունների հարցերին։ Նրա մշակած ուժեղացուցիչներն ու ընդունիչ համակարգերը դարաշրջան են բացել հայ ռադիոֆիզիկայում՝ դառնալով գործիքներ, որոնցով Հայաստանը նայում էր տիեզերքին և բացահայտում նրա գաղտնիքները։

Բայց Ռադիկ Մարտիրոսյանը միայն գիտնական չէր։ Նա նաև ուսուցիչ էր՝ իր գիտելիքն ու սկզբունքայնությունը փոխանցելով ԵՊՀ սերունդներին, գիտակրթական մի ամբողջ մշակույթ ձևավորելով։ Նրա գործունեության մեջ միշտ զուգորդված էին խորը մասնագիտական գիտելիքը, պետական մտածողությունը և մարդկային նրբությունը։

Նա ապրեց համեստորեն, գործեց հանգիստ, բայց թողեց մի հետք, որը մնում է գիտության էջերում, տիեզերքում արձագանքած ազդանշաններում, և ամենակարևորը՝ նրա սաներում ու շարունակողներում: