10.05.2023
Մայիսի 14-ին Թուրքիայում տեղի կունենան ընտրություններ։ Նախագահի պաշտոնին հավակնում է երկու թեկնածու՝ Էրդողանը և Քըլըչդարօղլին։
Քանի որ Թուրքիան մեր հարևան և պատմականորեն անվերապահորեն թշնամի, ցեղասպան պետություն է, կարծում եմ՝ շատերին հետաքրքրում է ընտրությունների ելքը, որը բախտորոշ կարող է դառնալ նաև մեր երկրի համար. գրում է Հայ ազգային ռամկավար կուսակցության վարչության անդամ, վերլուծաբան Հրայր Կամենդատյանը։
Թուրքիայի ընտրությունների վերաբերյալ նրա դիտարկումները ներկայացնում ենք ստորև.
Առանձին քննարկենք թեկնածուներին՝ Թուրքիայի համար բացասական և դրական արդյունքներով։
Էրդողան․
1.Այս քաղաքական գործիչը Թուրքիան դարձրեց տարածաշրջանի գլխավոր խաղացողներից մեկը։
2.Նրա իշխանության ընթացքում Թուրքիան դարձավ տարածաշրջանի տնտեսապես հզոր երկիր, թուրքական արտահանումը դարձավ հարևանների արտարժութային պաշարների «քամիչը»։
3.Թուրքիան ստեղծեց անօդաչուների արտադրության հզորություններ։ Անօդաչուների առանձին մոդելներ վճռական դեր ունեն մերօրյա ռազմական հակամարտություններում։
4.Թուրքիայում կառուցվեց խոշորագույն ատոմակայան, որն ապագայում միջուկային պետություն դառնալու լուրջ հնարավորություն է դիտվում։
5.Բացասական իմաստով արդյունքների մեջ առաջնայինը հարևանների հետ պատերազմի մեջ մտնելն է, երկիրը պատերազմում է Սիրիայում, Իրաքում, գերլարված են հարաբերությունները Հունաստանի, Հայաստանի հետ, Իրանի հետ կա ստորջրյա խոր լարվածություն։
6.Երկրի ներսում կա մոտ 150 հազար դատապարտյալ զինվորականներ, դատավորներ, ընդդիմադիրներ և տապալված հեղաշրջման հազարավոր աջակիցներ։
7.Հզոր երկրաշարժի հետևանքով երկրը կրել է տնտեսական լուրջ վնասներ, որոնք առնվազն մի քանի տարի զգացվելու են. դրանց վերացման համար պահանջելու են տասնյակ մլրդավոր դոլար ։
8.Էրդողանի Թուրքիան համարվում է ՌԴ նախագահի ստվերային աջակիցը, ինչն իր կնիքն է դնում արևմտյան երկրների կողմից Թուրքիայի հետ վստահելի համագործակցության վրա։
9.Քրդաբնակ արևելյան շրջաններում և Եվրոպային սահմանամերձ շրջաններում Էրդողանի նեոթուրանիզմի գաղափարները չեն ընդունվում կամ կատարելապես մերժվում են ազգային թշնամանքի և կամ կոսմոպոլիտիզմի պատճառով։
10.Եվրոպական երկրներն Էրդողանին համարում են գաղթականներին դեպի Եվրոպա ուղղորդելու հիմնական մեղավոր և սլաքավար շանտաժիստ։
11.Էրդողանը ծանր հիվանդ է և, ըստ երևույթին, ունի առավելագույնը մեկ կամ երկու տարվա կյանք։ Այս իրողոթյունը ենթադրում է նրա քաղաքական գործունեության վաղաժամկետ ավարտի հավանականության մասին։
12.Էրդողանը ստախոս է, քաղաքական արկածախնդիր, որին հանգիստ չի տալիս իսլամական աշխարհի խալիֆը լինելու ցնորքը։
13.Էրդողանի ընտանիքը, փեսան, բարեկամները, մերձավոր ընկերները ուզուրպացրել են տնտեսությունը՝ դառնալով մաֆիոզ կառույց, որի ձեռքում են հայտնվել տասնյակ մլրդ դոլարների ֆինանսական հոսքեր։
Քըլըչդարօղլի
1.Այս թեկնածուն վայելում է բնակչության մոտ 45 տոկոսի բարեհաճությունը։
2.Բավականին համեստ, մեղմ դիրքորոշում ունի Իրանի, Հունաստանի հետ հարաբերությունների հետ կապված։
3.Ամերիկյան եվ եվրոպական կենտրոնների համար ունի չեզոք դիրքորոշում ՌԴ ղեկավարի հետ ստվերային համագործակցության իմաստով։
4.Վայելում է քրդական շրջանների բնակչության աջակցությունը, ինքն իր հերթին անձնապես խոստովանում է ալևիտ լինելու փաստը, որը թուրք ազգայնականների համար ծանր հարված է։
5.Տնտեսության հարցերի հետ կապված՝ վայելում է շատ տնտեսագետների աջակցությունը, որոնք Էրդողանի կողմից թուրքական լիրայի արժեզրկման բացասական հետևանքների դեմ են, միևնույն ժամանակ՝ դեմ են անընդհատ աճող ռազմական ծախսերի քաղաքական կամքին։
6.Այս թեկնածուին սատարողների մեջ մեծ թիվ են կազմում երիտասարդները, որոնք Էրդողանի փոխարեն ցանկանում են տեսնել նոր գործչի։
7.Այս թեկնածուն փորձելու է հիմնականում վերացնել երկրաշարժի հետեանքները՝ հաշվի առնելով այդ շրջաններում բնակիչների հետ հանդիպումների ընթացքում իր արած կոչերը։
8.Քըլըչդարօղլին հակված է փակելու Էրդողանի նավթային մաֆիան հյուսիսային Իրաքի հետ, որը ծանր հարված կլինի ստվերային այդ շղթայի բոլոր մասնակիցներին։
Ամփոփելով վերը ներկայացված փաստարկները՝ կարելի է չկասկածել, որ այս ներթուրքական ընտրությունները լինելու են շրջադարձային, նաև դրամատիկ։
Կասկած չկա, որ միապետական դիրքորոշում ունեցող Էրդողանը և նրա մերձավորները փորձելու են հաղթանակ կորզել հնարավոր բոլոր մեթոդներով և պատրաստ են բախումների, ձերբակալությունների, կեղծիքների, լցոնումների։
Կարծում եմ՝ իրադարձությունների զարգացումները քաղաքացիական պատերազմի չեն հասնի, եթե Էրդողանին հաջողվի չեզոքացնել բանակի ղեկավարներին։
Իսկ թեկնածուներից ո՞վ է մեզ համար համեմատաբար նախընտրելի։
Այդ իմաստով պետք է հիշել, որ Էրդողանի հակահայ դիրքորոշումն այնպես է խորացել, որ վերադարձի ճանապարհ այլևս չունի, իսկ նրա և Իլհամ ալիևի միակամությունը մեզ համար լուրջ վտանգ ու սպառնալիք է։ Պակաս կարեւոր չեն Էրդողանի և ՌԴ նախագահի անձնական շփումները, որոնց օգնությամբ ՌԴ և Ադրբեջան քաղաքական շփումները դարձել են գերլավատեսական։
Կարծում եմ՝ Թուրքիայի նոր նախագահ Քըլըչդարօղլին կարող է որոշակի բարենպաստ դիրք և մեղմ քաղաքական գործելաոճ ունենալ, քան նեոօսման Էրդողանը, որի քաղաքական և ֆիզիկական մահվանն են սպասում տասնյակ միլիոնավոր մարդիկ Մերձավոր Արևելքում։
Նաիր Յան
Ազգ
