27.05.2023
1992 թվականի մայիսի 18-ին Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության ինքնապաշտպանության ուժերը հայկական կամավորական ջոկատների աջակցությամբ Լաչինում (Բերձոր) ճնշել են հակառակորդի մարտական հենակետերը՝ ճեղքելով մարդասիրական միջանցքը։ Եվ դրանով իսկ ճեղքել են նորահռչակ հանրապետության մի քանի ամիս տեւած շրջափակումը։
Արդեն նույն թվականի մայիսի 20-ին Գորիս-Ստեփանակերտ ճանապարհով Լաչինի մարդասիրական միջանցքով ԼՂՀ մայրաքաղաք է հասցվել հարյուրավոր տոննա բեռ՝ պարենամթերք, դեղորայք և առաջին անհրաժեշտության այլ ապրանքներ։
Դա և՛ քաղաքական և հոգեբանական հաղթանակ էր, որով 70 տարվա մեջ առաջին անգամ հնարավոր եղավ վերամիավորել Արցախը Մայր Հայաստանին: Առանց դրա անհնարին կլիներ պաշտպանել հռչակված հանրապետությունը, պաշտպանել հայրենիքի անկախությունն ու ազատությունը, ստեղծել կայուն հիմք նրա զարգացման ու հզորացման համար։
Լեռնային Ղարաբաղի համար ռազմական օպերատիվ և կենսական նշանակություն ունեցող՝ Շուշի-Լաչին-Զաբուխ ճանապարհի բացման ռազմական գործողությունը, ինչպես այն ժամանակ կոչվում էր՝ Լաչինի մարդասիրական միջանցք, իրականացվեց 1992 թվականի մայիսի 17-18-ը։ Մինչ այս, ԼՂՀ ինքնապաշտպանության ուժերը հանրապետության մայրաքաղաք Ստեփանակերտի հարավ-արևմտյան ծայրամասերում կասեցրեցին ադրբեջանական ստորաբաժանումների առաջխաղացումը և ճնշեցին Շուշի քաղաքում գտնվող հակառակորդի ռազմաբազան։
Մայիսի 18-ին ղարաբաղյան կազմավորումները մտան Լաչին, ապա հասան Հայաստանի պետական սահմանին՝ դրանով իսկ ճեղքելով ԼՂՀ շրջափակումը Ադրբեջանից և ցամաքային կապ հաստատելով Հայաստանի հետ։ Կյանքի տարրական պայմաններից զրկված, սովի ու ցրտի դատապարտված Արցախը վերջապես շնչեց ազատության կենարար օդը։
Ադրբեջանի կողմից սանձազերծված արյունալի պատերազմի ժամանակ (1991-1994 թթ.) Լաչինի մարդասիրական միջանցքը իրական կյանքի ուղի էր նորահռչակ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության համար, որը պայքարում էր ամենադժվար պայմաններում…
Այսօր՝ 31 տարի անց, Արցախը կրկին հայտնվել է լիակատար շրջափակման մեջ և արդեն յոթերորդ ամիսն է՝ կտրված է արտաքին աշխարհից։ Երկու տեղով արգելափակվել է Լաչինի միջանցքը, որն անհրաժեշտ է Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի գոյատևման համար։ Եվ սա այն դեպքում, երբ առնվազն մինչև 2025 թվականը, ի թիվս այլոց, Ադրբեջանի նախագահի կողմից ստորագրված 2020 թվականի եռակողմ հայտարարության, միջանցքը պետք է գտնվի Լեռնային Ղարաբաղում ռուսական խաղաղապահների լիակատար վերահսկողության ներքո, և դրա երկայնքով շարժումը պետք է լինի ազատ և անարգել։ Էլ չենք խոսում այն մասին, որ այս տարվա փետրվարի 22-ին Արդարադատության միջազգային դատարանը Ադրբեջանին պարտավորեցրել է «ձեռնարկել բոլոր անհրաժեշտ միջոցները»՝ ապահովելու մարդկանց, տրանսպորտային միջոցների և ապրանքների անխոչընդոտ տեղաշարժը Լաչինի միջանցքով երկու ուղղություններով։ Սակայն Ադրբեջանի կառավարությունը ոչ միայն շարունակում է միջնադարյան շրջափակումը, այլև պաշտոնականացրել է իր ռազմական հանցագործությունը՝ ապօրինի անցակետ տեղադրելով «կյանքի ճանապարհին»։
Ի՞նչ է մնում անել նման իրավիճակում։
Չի կարելի թույլ տալ, որ մեկդարյա պատմություն ունեցող բռնապետական քվազիպետության առաջնորդը խարխլի համաշխարհային կարգի և մարդու իրավունքների հիմնարար հիմքերը։ Իսկ եթե միջազգային քաղաքական ճնշումը չի բերում ցանկալի արդյունքը, ապա ավելի կոնկրետ ու կոշտ միջոցներ են պետք, այդ թվում՝ ռազմական։
Եվ դա պետք է անի Հայաստանը, որը պարտավոր է տեր կանգնել Արցախին, ոչ թե Նիկոլ Փաշինյանի նման միայն լվանալ ձեռքերը ու ամեն բան հանձնելով անհնարին խաղաղություն մուրալ: Նիկոլ Փաշինյանի ու իր լնգուլավազների համար Արցախը հայրենիք չէ, բայց արդյո՞ք մենք պետք է լուռումունջ հանդուրժենք, թե ինչպես ոմն մեկը օտարում մեր հայրենիքը և մեր լռությամբ նրա հանցակիցը դառնանք:
Երեսունմեկ տարի առաջ Արցախի ինքնապաշտպանության ուժերը և հայկական կամավորական ջոկատները կարողացան ինքնուրույն ճեղքել «կյանքի ճանապարհը»։ Այսօր, երբ ղարաբաղյան խնդիրը միջազգային կենտրոնների ուշադրության կենտրոնում է, իսկ պաշտոնական Բաքուն գնալով ավելի լկտի ու ցինիկ է ոտնահարում համընդհանուր նորմերը և անտեսում համաշխարհային հեղինակավոր կառույցների որոշումները, Լաչինի միջանցքի ազատագրման հրամայականը դառնում է ավելի արդիական և լայն. միջազգային նշանակություն ունի և դառնում է բարի կամքի տեր մարդկանց պատվի հարց։
