01.06.2023
1970-ականներին կինոռեժիսոր Սերգեյ Փարաջանովը միասեռականության համար դատապարտվել է երեք տարվա ազատազրկման։ Նախաքննության և դատավարության ընթացքում նա լիովին ընդունել է իր մեղքը։
Փարաջանովի մեղադրանքը հիմնված էր հետեւյալ ապացույցների վրա. 1970-ականների սկզբին Կիևի նրա բնակարանում հավաքվել էին սեռական փոքրամասնությունների ներկայացուցիչներ, հիմնականում՝ երիտասարդ միասեռականներ։ Ոստիկանները երկար ժամանակ հետեւել են նրանց, սակայն պատժիչ միջոցներ չեն ձեռնարկել։ Դա դուր չի եկել քաղաքացի Պետրիչենկոյին, ով դիմում է գրել դատախազություն։ Փաստի առթիվ հարուցվել է քրեական գործ, քանզի միասեռական կապերը Խորհրդային Միությունում քրեորեն հետապնդվող արարք էին համարվում։
Կիևի ներքին գործերի վարչության հատկապես կարևոր գործերի քննիչ Եվգենի Մակաշովը հարցաքննել է մի քանի միասեռականների։ Հարցաքննությունից հետո նրանցից մեկն ինքնասպան է եղել։ Փարաջանովի մյուս սեռական զուգընկերները բացահայտել են նրան և մեղադրել սեռական ոտնձգության մեջ։
Սերգեյ Փարաջանովը չի բողոքել: Ավելին, Ուկրաինական ԽՍՀ գլխավոր դատախազի պաշտոնակատար Սամաև Մ.Տ.-ին ուղղված իր հայտարարության մեջ կինոռեժիսորը գրել է. «Անձամբ ձեզ և քննիչ Եվգենի Վասիլևիչ Մակաշովին պարտավորվում եմ դադարեցնել իմ պահվածքը, վերադառնալ արվեստին, ստեղծել ականավոր ֆիլմ և ամենակարևորը ձեր կողմից սահմանված ժամկետում հեռանալ Ուկրաինայից՝ իմ մեծ հայրենիքից, որտեղ ես ապրել եմ 23 տարի»:
Փարաջանովը չէր ցանկանում հայտնվել բանտում. նա գիտեր, թե ինչ դաժանությամբ են բանտարկյալները ծաղրում միասեռականներին։
Իսկ քննիչ Մակաշովը նրա հետ խաղաց. «Անկեղծ խոստովանությունը կբարելավի ձեր դիրքը»։
Նա կինոռեժիսորի հետ զրուցում էր արվեստի և դրամագիտության մասին։ Եվ հասավ իր նպատակին. մի անկյուն քշված Փարաջանովը հանկարծ ի դեմս քննիչի տեսավ իր պահապան հրեշտակին։ Միամտությունը բխում է ուկրաինական ԽՍՀ գլխավոր դատախազություն ուղարկված կինոռեժիսորի գրավոր դիմումից. «Խնդրում եմ դադարեցնել հետաքննությունը՝ կապված իմ մեղադրանքն ամբողջությամբ ընդունելու հետ»։
Քննիչ Մակաշովի կողմից կազմված մեղադրական եզրակացության մեջ ասվում է. «Մեղադրյալ Փարաջանովը, բռնություն գործադրելով, միասեռական հարաբերությունների մեջ է մտել»։
Մնում էր միայն կինոռեժիսորին վերջնականապես փոշիացնելը։ «Ապաշխարեք դատավորների առաջ, և նրանք ողորմություն կցուցաբերեն»,- խորհուրդ տվեց քննիչը։
Դատարանի դահլիճում Փարաջանովն ասաց.
«Ես չար արարքներ եմ գործել։ Մեղքի գիտակցությամբ արձանագրում եմ նաև այն փաստը, որ ես տասնամյակներ շարունակ ինձ ճնշող ողբերգական հիվանդության կրողն եմ։ Հիվանդությունը զարգացավ և հասունացավ։ Ես կորցրեցի վերահսկողությունը, ընտանիքը քայքայվեց, ծայր առավ ցինիզմը: Ներողություն եմ խնդրում երիտասարդ զինվոր-ուղեկցորդներից, որ ստիպված են լսել իմ կեղտոտ արկածների պատմությունը»:
Մինչև 21-րդ դարի սկիզբը միասեռականությունը համարվում էր հոգեկան հիվանդություն և քրեական հանցագործություն: Մասնավորապես, Անգլիայում դատապարտվել է գրող Օսկար Ուայլդը։ Բայց, ի տարբերություն Փարաջանովի, նա մեղքը չի ընդունել ու չի զղջացել։ Ընդհակառակը, նա հանդես է եկել ի պաշտպանություն միասեռականների, ինչը բարկացրել է բրիտանական դատական պալատին։ Ուայլդը մերժվել է կնոջ կողմից: Նա փոխել է ազգանունը և երեխաների հետ փախել Ֆրանսիա։ Դատապարտված գրողը պատիժը կրել է խիստ ռեժիմի բանտում, որի մասին հուշեր է գրել։
Ավելի ուշ ավստրիացի հոգեբույժ Զիգմունդ Ֆրոյդը եզրակացրեց, որ համասեռամոլներն իրենց մտավոր և ստեղծագործական զարգացումով ոչ մի կերպ չեն զիջում հետերոսեքսուալներին։ Ուստի պետք է խոսել ոչ թե հիվանդության, այլ հակառակ սեռական կողմնորոշման մասին։ Փարաջանովը գիտեր Ֆրոյդի մեկնաբանության մասին, սակայն խորհրդային կացնային դատավորներին սեփական էության առանձնահատկությունները բացատրելը անիմաստ զբաղմունք էր։
Գաղութում գողերը ծաղրել են կինոռեժիսորին և ֆիզիկապես նվաստացրել նրան։ Իտալացի կինոռեժիսոր Միքելանջելո Անտոնիոնին 40 հազար դոլար է նվիրաբերել Փարաջանովի ճակատագիրը մեղմելու համար։ Այս գումարը հավաքել են բազմաթիվ երկրների կինոգործիչներ։
Ֆրանսիացի գրող, կոմունիստ Լուի Արագոնը դիմել է Կենտկոմի քաղբյուրոյի գլխավոր քարտուղար Լեոնիդ Բրեժնևին՝ կինոռեժիսորին ազատ արձակելու խնդրանքով։
Երեք տարի գաղութում անցկացնելուց հետո Փարաջանովը ազատության մեջ հայտնվեց լրիվ կոտրված, ընդմիշտ հեռացավ Ուկրաինայից և մահացավ Վրաստանում 1990-ին:
Աննա Մարտիրոսյան
