20.12.2024

Վերջին շրջանում Ալիևն ու Փաշինյանը ակտիվորեն ցուցադրում են իրենց համահունչ ելույթները: Ալիևը հարցազրույց է տվել ռուսական հեռուստաալիքներից մեկին, մինչդեռ Փաշինյանը դիմել է հայկական մամուլին:
Ալիևի կողմից ռուսական հարթակի ընտրությունը պատահական չէ. սա Մոսկվայի հանդեպ իր հավատարմության ազդանշանն է: Սակայն այս ամենի տակ թաքնված է ավելի խորը խաղ՝ ժամանակ շահելու փորձ՝ մինչև ԱՄՆ նոր նախագահ Դոնալդ Թրամփի պաշտոնավարումը:
Ալիևի հարաբերությունները Բայդենի վարչակազմի հետ բավական բարդ են: 2020 թվականի Բայդենի հաղթանակից հետո Բաքուն չկարողացավ օգտվել այն նույն աջակցությունից, ինչին արժանացավ Թրամփի վարչակազմի օրոք, որի ընթացքում էլ սկսվեց պատերազմը Արցախում: Ալիևն ակնհայտորեն խաղադրույք է անում Թրամփի վերադարձի վրա՝ հույս ունենալով, որ նոր աշխարհաքաղաքական իրավիճակը թույլ կտա Ադրբեջանին ամրապնդել իր դիրքերը: Սակայն պետք է նշել, որ իրավիճակը աշխարհում կտրուկ փոխվել է:
Եթե 2020-ին ԱՄՆ ուշադրության կենտրոնում Չինաստանն ու Մերձավոր Արևելքն էին, ապա այժմ Ուկրաինան և Ռուսաստանը զբաղեցնում են կենտրոնական տեղ գլոբալ շախմատային տախտակին:
Միևնույն ժամանակ, Հայաստանը, Փաշինյանի դեմքով, հայտնվել է բարդ և ծայրահեղ վտանգավոր իրավիճակում: Փաշինյանը փաստացի խաղում է երկու ճակատով՝ միաժամանակ զիջելով և Մոսկվային, և Բաքվին: Օրինակ, նրա վերջին հայտարարությունները՝ կապված Հայաստանի Սահմանադրության փոփոխությունների պատրաստակամության հետ, որոնք փաստացի լեգիտիմացնում են Արցախի ինքնորոշումից հրաժարվելը, հարցեր են առաջացնում Երևանի երկարաժամկետ ռազմավարության մասին: Սակայն միևնույն ժամանակ Փաշինյանը անտեսում է պահանջել փոփոխություններ Ադրբեջանի Սահմանադրության մեջ, որն ամրագրում է տարածքային հավակնություններ Հայաստանի 60%-ի վրա: Սա ստեղծում է միակողմանի խոցելիություն, ինչը միջազգային դիվանագիտության մեջ հավասարազոր է կապիտուլյացիայի:
Հատուկ անհանգստություն է առաջացնում հայ ռազմագերիների ճակատագիրը:
Բաքվի բանտերը մնում են ադրբեջանական դաժանության և միջազգային իրավունքի նկատմամբ արհամարհանքի խորհրդանիշ: Ռուբեն Վարդանյանի ճակատագիրը, որին ներկայացվել է 45 մեղադրանք, ցույց է տալիս, որ ադրբեջանական կողմը նպատակ ունի օգտագործել գերիներին որպես ճնշման գործիք: Վարդանյանը, ով նշանավոր ֆիգուր է Հայաստանի համար, դարձել է ցուցադրական դատական գործընթացի առարկա, ինչը վկայում է այն մասին, որ Ադրբեջանը նպատակ ունի ամրագրել իր հաղթանակը ոչ միայն տարածքային, այլև բարոյական առումով:
Ալիևի և Փաշինյանի հարցազրույցները բացահայտում են նրանց խորքային նպատակները: Ալիևը երկարաժամկետ խաղ է խաղում՝ ստեղծելով երկխոսության պատրանք, բայց իրականում ամրապնդում է իր դիրքերը: Փաշինյանը, իր հերթին, աստիճանաբար պատրաստում է հայ ժողովրդին զիջումների, որոնք կարող են ներառել ազգային կարևորագույն շահերից հրաժարվելը: Օրինակ՝ կարելի է հիշել 1938 թվականի Մյունխենը, երբ եվրոպական առաջնորդները փորձեցին հանգստացնել Հիտլերին՝ նրան հանձնելով Չեխոսլովակիայի մի մասը: Սակայն զիջումները, որոնք պայմանավորված են վախով կամ թուլությամբ, հազվադեպ են բերում երկարաժամկետ խաղաղություն:
Չպետք է մոռանալ նաև արտաքին խաղացողների դերի մասին: ԱՄՆ-ը, Թրամփի միջոցով, կարող է օգտագործել հայկական հարցը՝ Թուրքիայի դեմ որպես լծակ, որի էքսպանսիոնիստական քաղաքականությունը վաղուց մտահոգում է Արևմուտքին: Բայց արժե՞ արդյոք Հայաստանին հույս դնել արտաքին դաշնակիցների վրա՝ անտեսելով սեփական շահերը: Պատմությունը ցույց է տալիս, որ այն երկրները, որոնք դառնում են ուրիշների խաղերում փոխանակման մետաղադրամ, հազվադեպ են հաղթում:
Հայաստանի խաղադրույքը ԱՄՆ-ի վրա արդարացվա՞ծ կլինի, ժամանակը ցույց կտա: Բայց արդեն ակնհայտ է, որ Հայաստանի քաղաքական ղեկավարությունը պետք է վերանայի իր ռազմավարությունը:
Առանց հստակ պայմանների և փոխադարձ պարտավորությունների բանակցությունները վերածվում են վտանգավոր խաղի, որտեղ Հայաստանը ռիսկի է դիմում կորցնելու ամեն ինչ: Հայաստանի ժողովուրդը պետք է հիշի, որ ազգային շահերը չեն կարող լինել առևտրի առարկա, իսկ ազատությունը և արժանապատվությունը՝ անկանակելի արժեքներ, որոնք չի կարելի զիջել հանուն արտաքին խաղացողների:
Արիկ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ