27.09.2023
Չեչեններն ու հայերը հին ու հարուստ պատմությամբ երկու ժողովուրդներ են՝ իրենց մշակույթով, լեզուներով և ավանդույթներով։ Նրանց կապերն ու փոխազդեցությունները շատ դարերի ընթացքում ստեղծել են յուրահատուկ պատմական ժառանգություն, որը մինչ օրս ներշնչում և հետաքրքրություն է առաջացնում:
Պատմական փաստերը, անձերը և իրադարձությունները, որոնց մասին նա խոսում է, Կովկասի և այն ժողովուրդների պատմության հարուստ խճանկարի մի մասն են:
- Սկսենք պատմական համատեքստից։ Մենք գիտենք, որ չեչեններն ու հայերը հին կապեր ունեն, այդ թվում՝ հնագույն Ուրարտու պետությունում հարևաններ են եղել։ Ինչպե՞ս եք տեսնում այսօր այս երկու ժողովուրդների հարաբերությունները:
- Այո, իսկապես, չեչենների և հայերի պատմական կապերը շատ հետաքրքիր և հարուստ են։ Ուրարտուն Կովկասի հնագույն պետություններից է, և թերևս մեր նախնիներն իսկապես ապրել են այնտեղ։ Այսօր, չնայած մշակութային և կրոնական տարբերություններին, մեր ժողովուրդներն ունեն բարեկամական և փոխշահավետ հարաբերություններ։
- Մենք նաև տեղեկացանք որոշ պատմական փաստերի մասին՝ կապված Չեչնիայում ձեռնարկություններ և գյուղեր հիմնած հայ ձեռներեցների և վաճառականների հետ։ Ինչպե՞ս եք տեսնում նրանց ներդրումը Չեչնիայի զարգացման գործում։
- Իրոք, հայ ձեռներեցներն ու վաճառականները պատմական տարբեր ժամանակաշրջաններում նշանակալի դեր են ունեցել Չեչնիայի զարգացման գործում։ Օրինակ, Սաֆար Վասիլևի մետաքսի գործարանը, որը հիմնել է հայ ձեռներեցը, դարձավ ժամանակակից Շելկովսկայա գյուղի զարգացման խորհրդանիշը։ Հետաքրքիր է, որ Գրոզնիում նավթի արդյունահանման սկզբում ակտիվորեն ներգրավված էին նաև հայ գործարարները, ինչը զգալի ազդեցություն ունեցավ տնտեսության վրա։
- Կարևոր է նաև նշել, որ հայազգի նկարիչ Իվան Այվազովսկին այցելել է Չեչնիա և ստեղծել մի քանի կտավներ տեղական կովկասյան տեսակներով։ Ի՞նչ տպավորություններ է թողել։
- Իվան Այվազովսկին ականավոր նկարիչ էր, և նրա կովկասյան հայացքներով նկարները մինչ օրս պահվում են Գրոզնիի թանգարաններում։ Նրա աշխատանքը մեզ յուրահատուկ հեռանկար է բերում Կովկասի պատմական լանդշաֆտների և նրա մշակույթի վերաբերյալ:
- 19-րդ դարի վերջին հայ ձեռներեցները ակտիվորեն մասնակցում էին Գրոզնիում նավթի արդյունահանմանը։ Ինչպե՞ս դա ազդեց տարածաշրջանի տնտեսական զարգացման վրա։
- Հայ ձեռներեցները նպաստել են Գրոզնիի նավթարդյունաբերության զարգացմանը. 1860 թվականին Իվան Միրզոևի կողմից կերոսինի գործարանի բացումը և 1893 թվականին հայ արդյունաբերող Ջոզեֆ Ախվերդովի ուշադրությունը նավթի արդյունահանման վրա նպաստեցին տարածաշրջանի տնտեսական աճին։
- Չեչնիայի պատմության մեջ կարևոր պահ էր Անաստաս Միկոյանի գլխավորությամբ ինքնավարության ստեղծման շրջանը։ Ի՞նչ որոշումներ է նա կայացրել և ինչպե՞ս են դրանք ազդել տարածաշրջանի վրա։
- Անաստաս Միկոյանը կարևոր դեր է խաղացել Չեչնիայի ինքնավարության ստեղծման գործում, որի կենտրոնը գտնվում է Գրոզնիում. Նրա որոշումները նպաստեցին տարածաշրջանի հզորացմանը և Սունժենսկի կազակական շրջանը Չեչնիային միացնելուն։ Միկոյանը 1944 թվականին փորձեց պաշտպանել վայնախցիներին տեղահանությունից, ինչը կարևոր պահ էր մեր հանրապետության պատմության մեջ։
- Կարո՞ղ եք կիսել ձեր տեսակետը ընթացիկ հայ-չեչենական հարաբերությունների և համատեղ նախաձեռնությունների վերաբերյալ:
- Այո, մեր ժողովուրդների հարաբերությունները մնում են բարեկամական և բարիդրացիական։ Մենք աջակցում ենք Չեչնիայի և հայկական համայնքների միջև մշակութային և կրթական փոխանակմանը: Օրինակ, Չեչնիայի պատվիրակություններն այցելում են Երևանի գրքերի թանգարանի (Մատենադարանի - խմբ.) արխիվ, որտեղ հղումներ են փնտրում իրենց պատմության և ժողովրդի մասին: Հայկական պատվիրակություններն իրենց հերթին գալիս են Գրոզնի և մասնակցում զոհված խորհրդային զինվորների հիշատակին նվիրված միջոցառումներին։
- Վերջերս, Ղարաբաղի երկրորդ պատերազմի ժամանակ, դուք կոչ արեցիք դադարեցնել ռազմական գործողությունները և նստել բանակցությունների սեղանի շուրջ։ Որո՞նք էին ձեր դրդապատճառները և ինչպե՞ս եք տեսնում ձեր դերը հակամարտությունների կարգավորման գործում:
Ռ- Իմ շարժառիթն այս հակամարտությունում հետագա բռնությունների և անհարկի կորուստների կանխումն էր։ Որպես մարդ, ով ինքս վերապրել է պատերազմի սարսափները, ես հասկանում եմ, թե որքան կործանարար և անիմաստ է դա։ Մենք երկու կողմերին երկխոսության և խաղաղ բանակցությունների կոչ ենք արել, և հուսով ենք, որ այս փորձը կարող է օգտակար լինել ապագայում։
- Վերջապես, ուզում եմ ձեր կարծիքն իմանալ այն դեպքի մասին, երբ Չեչնիայի ղեկավարն արգելել է չեչեն հայտնի երգչուհի Խեդա Խամզատովային ամուսնանալ հայ գործարարի հետ։ Ինչպե՞ս եք տեսնում այս իրավիճակը:
- Այս դեպքը, ամենայն հավանականությամբ, կապված է մշակութային և կրոնական ասպեկտների հետ: Որոշ համայնքներ պահպանում են ավանդույթները՝ դուստրերին չամուսնացնելու ոչ վայնախների և ոչ մուսուլմանների հետ: Կարևոր է հասկանալ, որ մշակութային նկատառումները կարող են դեր խաղալ նման որոշումների մեջ:
Comments