Կարին Շտրենցը և «խավիարային դիվանագիտությունը». հետաքննություն Ադրբեջանի կաշառքների մասին Եվրոպայում

22.05.2025

Կարին Շտրենցն ու Իլհամ Ալիևը

2025 թվականի հունվարին Մյունխենում մեկնարկեց աղմկահարույց դատավարություն․ մեղադրյալների նստարանին են Գերմանիայի Բունդեսթագի երկու նախկին պատգամավորներ, որոնք մեղադրվում են ադրբեջանական իշխանություններից կաշառք ստանալու մեջ՝ Բաքվի շահերը եվրոպական հարթակներում լոբբինգ անելու նպատակով։ Խոսքը լայնածավալ կոռուպցիոն սխեմայի մասին է, որը ստացել է «խավիարային դիվանագիտություն» անունը։ Այս սխեմայի շրջանակներում Ադրբեջանի ավտորիտար ռեժիմի ներկայացուցիչները եվրոպացի քաղաքական գործիչներին վճարում էին գումարներ, նվիրում շքեղ նվերներ՝ բարենպաստ որոշումների հասնելու համար։ Այս սկանդալի կենտրոնում է հայտնվել Բունդեսթագի հանգուցյալ պատգամավոր Կարին Շտրենցը, որը, ըստ մեղադրանքի, վարձատրության դիմաց ակտիվորեն պաշտպանել է Ադրբեջանի շահերը Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովում (ԵԽԽՎ)։ Նրան զուգահեռ այս գործով անցնում են նախկին պատգամավոր Էդուարդ Լինտները և պատգամավոր Աքսել Ֆիշերը։

ԵԽ-ի կենտրոնակայանը գտնվում է Ստրասբուրգում․ այստեղ է հավաքվում ԵԽԽՎ-ն, որը կոչված է պաշտպանել մարդու իրավունքներն ու օրենքի գերակայությունը։

Սակայն, ինչպես պարզվեց, հենց այստեղ է ադրբեջանական լոբբին փորձել «գնել» իր համար բարենպաստ որոշումներ։

Կարին Շտրենց․ պատգամավոր, որը քվեարկում էր Բաքվի շահերից ելնելով

Կարին Շտրենցը Գերմանիայի Բունդեսթագում ներկայացնում էր Քրիստոնեա-դեմոկրատական միությունը (CDU), ընտրված լինելով Մեքլենբուրգ–Առաջին Պոմերանիա երկրամասից։ Միաժամանակ նա ընդգրկված էր Գերմանիայի պատվիրակությունում ԵԽԽՎ-ում, որը վերահսկում է ժողովրդավարության և մարդու իրավունքների պահպանումը Եվրոպայի խորհրդի անդամ երկրներում։

Ըստ հետաքննության տվյալների, հենց ԵԽԽՎ-ում էր, որ Շտրենցը դարձել էր Իլհամ Ալիևի ռեժիմի շահերի հիմնական քարոզողներից մեկը՝ Ադրբեջանից ստանալով գումար և նվերներ՝ փոխարենը ապահովելով անհրաժեշտ քվեարկություններ և զեկույցներ։

Հետաքննությունը պարզել է, որ Շտրենցը ստացել է առնվազն 22 հազար եվրո Էդուարդ Լինտների կողմից ստեղծված կեղծ լոբբիստական ընկերության միջոցով։

Ի երախտագիտություն դրա, նա հետևողականորեն քվեարկել է Ադրբեջանի օգտին ԵԽԽՎ-ում։ Մասնավորապես, հայտնի է դեպք, երբ Շտրենցը քվեարկել է Ադրբեջանի քաղբանտարկյալներին ազատ արձակելու վերաբերյալ բանաձևի դեմ, չնայած միջազգային հանրության խորը մտահոգությանը երկրում մարդու իրավունքների խախտումների կապակցությամբ։ Ավելին, 2015 թվականին պատգամավորը եղել է ԵԽԽՎ-ի դիտորդական առաքելության կազմում Ադրբեջանում կայացած ընտրությունների ժամանակ, սակայն փոխարեն օբյեկտիվ գնահատական տալու, նա շահագրգռված է եղել ռեժիմի կերպարը բարելավելու մեջ։

Գերմանիայում Շտրենցի դեմ հետաքննություն սկսվել է 2019–2020 թվականներին։ 2020 թվականի հունվարին Բունդեսթագը զրկել է նրան պատգամավորական անձեռնմխելիությունից, որպեսզի դատախազությունը կարողանա շարունակել հետաքննությունը։ Սակայն Կարին Շտրենցն այդպես էլ չի հասել դատարան․ 2021 թվականի մարտին 53-ամյա պատգամավորը հանկարծամահ է եղել (պաշտոնական տվյալներով՝ ինքնաթիռում վատացել էր)։ Չնայած նրա մահվանը, գերմանացի դատախազները հայտարարել են ապօրինի միջոցները բռնագրավելու մտադրության մասին։ Կարին Շտրենցի անունը դարձել է «խավիարային դիվանագիտության» խորհրդանիշերից մեկը՝ կոռուպցիոն մի համակարգ, որի շնորհիվ Ադրբեջանը տարիներ շարունակ կարողացել է խուսափել միջազգային կոշտ քննադատությունից։

Կարին Շտրենցը և «Խավիարային դիվանագիտությունը». հետաքննություն Ադրբեջանի կաշառքների մասին ԵԽԽՎ-ում

Ներածություն. 2025 թվականի հունվարին Մյունխենում մեկնարկեց աղմկահարույց դատավարություն․ մեղադրյալների նստարանին են Գերմանիայի Բունդեսթագի երկու նախկին պատգամավորներ, որոնք մեղադրվում են ադրբեջանական իշխանություններից կաշառք ստանալու մեջ՝ Բաքվի շահերը եվրոպական հարթակներում լոբբինգ անելու նպատակով։ Խոսքը լայնածավալ կոռուպցիոն սխեմայի մասին է, որը ստացել է «խավիարային դիվանագիտություն» անունը։ Այս սխեմայի շրջանակներում Ադրբեջանի ավտորիտար ռեժիմի ներկայացուցիչները եվրոպացի քաղաքական գործիչներին վճարում էին գումարներ, նվիրում շքեղ նվերներ՝ բարենպաստ որոշումների հասնելու համար։ Այս սկանդալի կենտրոնում է հայտնվել Բունդեսթագի հանգուցյալ պատգամավոր Կարին Շտրենցը, որը, ըստ մեղադրանքի, վարձատրության դիմաց ակտիվորեն պաշտպանել է Ադրբեջանի շահերը Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովում (ԵԽԽՎ)։ Նրան զուգահեռ այս գործով անցնում են նախկին պատգամավոր Էդուարդ Լինտները և պատգամավոր Աքսել Ֆիշերը։

ԵԽ-ի կենտրոնակայանը գտնվում է Ստրասբուրգում․ այստեղ է հավաքվում ԵԽԽՎ-ն, որը կոչված է պաշտպանել մարդու իրավունքներն ու օրենքի գերակայությունը։ Սակայն, ինչպես պարզվեց, հենց այստեղ է ադրբեջանական լոբբին փորձել «գնել» իր համար բարենպաստ որոշումներ։

Կարին Շտրենց․ պատգամավոր, որը քվեարկում էր Բաքվի շահերից ելնելով

Կարին Շտրենցը Գերմանիայի Բունդեսթագում ներկայացնում էր Քրիստոնեա-դեմոկրատական միությունը (CDU), ընտրված լինելով Մեքլենբուրգ–Առաջին Պոմերանիա երկրամասից։ Միաժամանակ նա ընդգրկված էր Գերմանիայի պատվիրակությունում ԵԽԽՎ-ում, որը վերահսկում է ժողովրդավարության և մարդու իրավունքների պահպանումը Եվրոպայի խորհրդի անդամ երկրներում։ Ըստ հետաքննության տվյալների, հենց ԵԽԽՎ-ում էր, որ Շտրենցը դարձել էր Իլհամ Ալիևի ռեժիմի շահերի հիմնական քարոզողներից մեկը՝ Ադրբեջանից ստանալով գումար և նվերներ՝ փոխարենը ապահովելով անհրաժեշտ քվեարկություններ և զեկույցներ։

Հետաքննությունը պարզել է, որ Շտրենցը ստացել է առնվազն 22 հազար եվրո Էդուարդ Լինտների կողմից ստեղծված կեղծ լոբբիստական ընկերության միջոցով։

Ի երախտագիտություն դրա, նա հետևողականորեն քվեարկել է Ադրբեջանի օգտին ԵԽԽՎ-ում։ Մասնավորապես, հայտնի է դեպք, երբ Շտրենցը քվեարկել է Ադրբեջանի քաղբանտարկյալներին ազատ արձակելու վերաբերյալ բանաձևի դեմ, չնայած միջազգային հանրության խորը մտահոգությանը երկրում մարդու իրավունքների խախտումների կապակցությամբ։ Ավելին, 2015 թվականին պատգամավորը եղել է ԵԽԽՎ-ի դիտորդական առաքելության կազմում Ադրբեջանում կայացած ընտրությունների ժամանակ, սակայն փոխարեն օբյեկտիվ գնահատական տալու, նա շահագրգռված է եղել ռեժիմի կերպարը բարելավելու մեջ։

Գերմանիայում Շտրենցի դեմ հետաքննություն սկսվել է 2019–2020 թվականներին։

2020 թվականի հունվարին Բունդեսթագը զրկել է նրան պատգամավորական անձեռնմխելիությունից, որպեսզի դատախազությունը կարողանա շարունակել հետաքննությունը։ Սակայն Կարին Շտրենցն այդպես էլ չի հասել դատարան․ 2021 թվականի մարտին 53-ամյա պատգամավորը հանկարծամահ է եղել (պաշտոնական տվյալներով՝ ինքնաթիռում վատացել էր)։ Չնայած նրա մահվանը, գերմանացի դատախազները հայտարարել են ապօրինի միջոցները բռնագրավելու մտադրության մասին։ Կարին Շտրենցի անունը դարձել է «խավիարային դիվանագիտության» խորհրդանիշերից մեկը՝ կոռուպցիոն մի համակարգ, որի շնորհիվ Ադրբեջանը տարիներ շարունակ կարողացել է խուսափել միջազգային կոշտ քննադատությունից։

Գաղտնի վճարումներ և շքեղ նվերներ․ ինչպես էր գործում կաշառքի սխեման

Գերմանիայում «ադրբեջանական գործի» հետաքննությունը տևեց մի քանի տարի և չափազանց բարդ էր։ Դատախազները նշում էին գործին առնչվող անձանց կողմից պահպանվող գաղտնիության բարձր մակարդակը և բարդ ֆինանսական սխեմաները։ Գործարքները բացահայտելու համար անհրաժեշտ էր առնվազն 15 իրավական օգնության հարցումներ ուղարկել տարբեր երկրներ՝ Կիպրոսից և Լիխտենշտեյնից մինչև Շվեյցարիա, Թուրքիա, Բելգիա, Էստոնիա, Լատվիա և նույնիսկ հենց Ադրբեջան։ Օտարերկրյա գործընկերների հետ համատեղ գերմանացի քննիչները շուրջ 20 խուզարկություններ իրականացրին ամբողջ Գերմանիայի տարածքում, այդ թվում՝ Բունդեսթագի պատգամավորների գրասենյակներում։ Արտասահմանում նույնպես եղան խուզարկություններ։ Օրինակ, Բելգիայում մի շարք խուզարկություններ կատարվեցին Ստրասբուրգում (որտեղ գտնվում է ԵԽԽՎ-ի շտաբ-գրասենյակը)․ այնտեղ հայտնաբերվեցին կարևոր ապացույցներ՝ կոռուպցիոն համաձայնությունների մասին։

Գերմանիայի, Իտալիայի և Եվրոպայի խորհրդում իրականացված հետաքննությունների նյութերից աստիճանաբար պարզ դարձավ ադրբեջանական ռեժիմի կողմից կիրառվող կաշառքի մեթոդների ամբողջ պատկերը։ Այդ մեթոդներն այնքան տարածված և բարդ էին, որ ստացան «խավիարային դիվանագիտություն» խորհրդանշական անունը՝ ակնարկելով այնպիսի թանկարժեք նվերներ, ինչպիսին է սև խավիարը։ Ահա մի քանի փաստեր, որոնք բացահայտվել են ԵԽԽՎ անկախ հանձնաժողովի և լրագրողների կողմից.

Կանխիկով լի ծրարներ

ԵԽԽՎ-ում Բաքվին «բարեկամ» խմբերի անդամներին հաճախ բաժանվում էին կանխիկ գումարներով լի ծրարներ։ Սա տեղի էր ունենում ոչ պաշտոնապես՝ Բաքու կատարած այցերի ժամանակ հյուրանոցային սենյակներում կամ Ստրասբուրգում ազգային պատվիրակությունների գրասենյակներում։ «Ծրարները պարունակում էին փոքր թղթադրամներ։ Խորհրդարանականների առանձին խումբ էր պատասխանատու փողերի բաշխման համար՝ փաստացի գնելով քվեարկությունները», – ասվում էր ԵԽԽՎ-ի անկախ հանձնաժողովի զեկույցում։ Սա ուղիղ կաշառք է՝ խախտելով ինչպես Ասամբլեայի էթիկական կանոնները, այնպես էլ երկրների օրենսդրությունները։

Թանկարժեք նվերներ և ճոխ ուղևորություններ

Ադրբեջանը հայտնի էր այնպիսի ընդունելություններով, որտեղ արտասահմանցի հյուրերը ստանում էին շքեղ նվերներ։ Օրինակ, շվեյցարացի պատգամավոր Դորիս Ֆիալան հայտնել էր, որ Բաքու կատարած պաշտոնական այցի ժամանակ նվեր է ստացել մարգարիտներով և ադամանդներով ոսկե շղթա, սակայն այն վերադարձրել է։ Այլ պատվիրակների նվիրել էին սև խավիարի տուփեր, ձեռագործ գորգեր, թանկարժեք ժամացույցներ, մետաքսյա գործվածքներ։ ԵԽԽՎ զեկույցում նկարագրվում է մի դեպք, երբ հյուրերից մեկի համարն ամբողջությամբ լցված էր նվերներով։ Որոշ պատվիրակներ ստացել էին այնքան ծանր ու մեծ գորգեր, որ դժվարացել էին տեղափոխել։ Նման դեպքերն իսկապես շատ էին․ 2017 թվականի հետաքննությամբ պարզվեց, որ Ադրբեջանի կառավարությունը 2012-2014 թվականներին ստեղծել էր 2,8 միլիարդ դոլարի գաղտնի «սև հիմնադրամ», որն օգտագործվել է եվրոպացի քաղաքական գործիչներին կաշառելու, շքեղ նվերների և թանկարժեք ճանապարհորդությունների կազմակերպման նպատակով։

Ժամանցի և նույնիսկ «մեծահասակների ծառայությունների» վճարում

Որոշ վկայություններ կարող էին զվարճալի թվալ, եթե լուրջ հետևանքներ չունենային։ ԵԽԽՎ զեկույցում նկարագրվում է դեպք, երբ Բաքվի հյուրանոցում մի հարգված պատվիրակի կեսգիշերին մատուցվել են շամպայն և «երկու գրեթե մերկ երիտասարդ կանայք»։ Պատգամավորը, ի պատիվ իրեն, հրաժարվել է բացել դուռը։ Մեկ այլ եվրոպացի պաշտոնյայի նույնպես առաջարկվել են ինտիմ ծառայություններ։ Թեև ուղիղ ապացույցներ չկան, որ նման առաջարկները եղել են իշխանությունների ցուցումով, այնուամենայնիվ նման իրավիճակները լրացնում էին ընդհանուր կաշառքի պատկերը՝ հյուրերի մոտ առաջացնելով ենթագիտակցական երախտագիտության զգացում։

Գաղտնի համաձայնություններ և Ադրբեջանի «բարեկամների» հավաքագրում

Ադրբեջանական իշխանությունները գործում էին ավելի խորամանկ․ բացի առանձին նվերներից, նրանք կնքում էին գաղտնի համաձայնագրեր ԵԽԽՎ ազդեցիկ անդամների հետ։ Ինչպես ցույց տվեց գերմանական հետաքննությունը, Կարին Շտրենցը «իր գործողությունները համաձայնեցրել էր Ադրբեջանի ակնկալիքներին»։ Նույն կերպ էլ վարվել էր Ֆիշերը, ով դեռևս 2011 թվականին համաձայնել էր համագործակցության։ Հավաքագրմամբ զբաղվել են այնպիսի մարդիկ, ինչպիսին է Լինտները, իսկ ադրբեջանական կողմից, ըստ OCCRP-ի տվյալների, հիմնական դերակատար էր Էլհան Սուլեյմանովը՝ Ադրբեջանի Միլլի Մեջլիսի պատգամավորը, ով ղեկավարում էր Բաքվի հիմնադրամը, որտեղից ֆինանսավորվում էին եվրոպացի «բարեկամները»։ Այդ բազմաստիճան մեխանիզմը թույլ էր տալիս երկար ժամանակ թաքցնել ուղղակի կապը փողի և ԵԽԽՎ-ի որոշումների միջև։

Այս բոլոր փաստերը հիմք հանդիսացան Լինտների, Ֆիշերի և նրանց հանցակիցների դեմ ներկայացված պաշտոնական մեղադրանքի համար։ Transparency International կազմակերպության գերմանական գրասենյակի ղեկավար Ալեքսանդրա Հերցոգը հրապարակված մեղադրական եզրակացությունը բնորոշեց որպես «ցնցող»։ Ըստ նրա, այս սկանդալը հստակորեն ցույց տվեց, որ «Գերմանիան պետք է շատ ավելի լավ պաշտպանվի ավտորիտար ռեժիմների կողմից իրականացվող ռազմավարական կոռուպցիայի ազդեցությունից»։ Իրոք, «խավիարային դիվանագիտության» այս դեպքը պարզ ցույց տվեց, թե ինչպես է այլ երկրների գաղտնի փողերի ներթափանցումը ներսից քայքայում ժողովրդավարական կառույցները և կոչ արեց եվրոպական երկրներին խստացնել թափանցիկության և վերահսկողության միջոցները։

2022 թվականի հակակոռուպցիոն գործողության ընթացքում առգրավված կանխիկ եվրոները. Բրյուսելի բնակարաններում ու հյուրանոցներում քննիչները հայտնաբերել էին փողերով լի պայուսակներ, որոնք նախատեսված էին Եվրախորհրդարանի պատգամավորների կաշառքի համար՝ Քաթարի ու Մարոկկոյի կողմից։ Նման պատկերները պարզորեն ցույց են տալիս անդրազգային կոռուպցիայի մասշտաբն ու լկտիությունը։

«Խավիարային դիվանագիտությունը» և միջազգային այլ կոռուպցիոն սկանդալներ

ԵԽԽՎ պատգամավորների կաշառման պատմությունը՝ չնայած աղաղակող է, բայց, ցավոք, եզակի չէ։ Ադրբեջանը տարիներ շարունակ մեղադրվում էր այն բանում, որ գումարների ու նվերների բաժանումը դարձրել է իր արտաքին քաղաքականության գործիք։ Դեռևս 2012 թվականին European Stability Initiative վերլուծական կենտրոնը հրապարակեց զեկույց «Խավիարային դիվանագիտություն» վերնագրով, որտեղ մանրամասն նկարագրվում էր, թե ինչպես են Ադրբեջանի պաշտոնյաները Բաքու ժամանած եվրոպացի պատգամավորներին պարբերաբար նվիրում թանկարժեք նվերներ, էլիտար խավիար, ոսկերչական զարդեր և այլն՝ նպատակ ունենալով մեղմացնել իրենց հասցեին ուղղված քննադատությունը։

2017 թվականին OCCRP լրագրողական միջազգային կոնսորցիումը բացահայտեց լայնածավալ ֆինանսական խարդախություն, որը հայտնի դարձավ «Ադրբեջանական լվացքատուն» անվանումով։ Ըստ հետաքննության, ադրբեջանական իշխանությունները 2012-2014 թթ. ստեղծել էին շուրջ 3 միլիարդ դոլար արժողությամբ գաղտնի հիմնադրամ, որով վճարումներ էին իրականացվում Եվրոպայի քաղաքական գործիչներին, շքեղ ապրանքների գնումներին և փողերի լվացմանը։ Այս բացահայտումներն ապացուցեցին վաղեմի կասկածները, որ եվրոպացի որոշ պատգամավորներ դարձել են Ադրբեջանի ավտորիտար ռեժիմի վճարովի լոբբիստներ։ Սկանդալն առաջացրեց լայն արձագանք. Եվրոպայի խորհուրդը ստիպված էր սկսել ներքին հետաքննություն։ 2018 թվականին երեք հեղինակավոր դատավորների գլխավորությամբ անկախ հանձնաժողովը ներկայացրեց 219 էջանոց զեկույց, ըստ որի՝ «ԵԽԽՎ մի շարք ներկա և նախկին անդամներ ներգրավված են եղել կոռուպցիոն գործունեության մեջ»։ Հստակ նշվում էր, որ կան հիմնավոր կասկածներ, թե նրանք կաշառք են ստացել Ադրբեջանից՝ այս երկրում մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների քննադատությունը մեղմացնելու նպատակով։

2018 թվականի զեկույցում նշվեցին կոնկրետ անուններ։ Ամբաստանյալների թվում էին տասնյակ քաղաքական գործիչներ Եվրոպայի տարբեր երկրներից։ Օրինակ՝ Լուկա Վոլոնտեն՝ ազդեցիկ իտալացի պատգամավորը, նախկինում ԵԽԽՎ Եվրոպական ժողովրդական կուսակցության խմբի ղեկավարը, մեղադրվեց Բաքվից 2,39 միլիոն եվրո կաշառք ստանալու մեջ։ Այդ գումարի դիմաց նա, ըստ մեղադրանքի, վճռորոշ դեր խաղաց 2013-ին Ադրբեջանի քաղբանտարկյալների վերաբերյալ քննադատական զեկույցը ձախողելու հարցում։ Վոլոնտեն հետագայում Իտալիայում դատական պատասխանատվության ենթարկվեց կոռուպցիայի մեղադրանքով։

Մեկ այլ հայտնի կերպար էր իսպանացի Պեդրո Ագրամունտը՝ ԵԽԽՎ նախկին նախագահը, որը հայտնի դարձավ 2017 թվականին ռուս պատգամավորների հետ Սիրիա կատարած այցով (որի համար ստիպված էր հրաժարական տալ)։ 2018 թվականի զեկույցում Ագրամունտը նույնպես մեղադրվեց կոռուպցիոն գործունեությանը նպաստելու մեջ՝ ի շահ Ադրբեջանի։

Եվրոպայի խորհուրդը, ցնցված այդ բացահայտումներից, կիրառեց աննախադեպ միջոցներ։ ԵԽԽՎ 13 նախկին և գործող անդամներ հեռացվեցին կազմակերպությունից։ Որոշների համար, օրինակ՝ Վոլոնտեի և մեկ այլ մեղադրյալի՝ սլովենացի Զմագո Ելինչիչի համար, ցմահ արգելվեց մուտքը Եվրոպայի խորհրդի շենք։

Սակայն ռազմավարական կոռուպցիայի պրակտիկան չվերացավ։ 2022 թվականի դեկտեմբերին Բելգիայի ոստիկանությունը Բրյուսելում մի շարք խուզարկություններ իրականացրեց՝ հայտնաբերելով ընդհանուր 1,5 միլիոն եվրո կանխիկ գումար՝ կապված Եվրախորհրդարանի պատգամավորների կաշառքի սխեմայի հետ։ Գումարները ստացվել էին Քաթարից և Մարոկկոյից։

Մեղադրյալների թվում էր Եվրախորհրդարանի փոխնախագահ Եվա Կայլին, որը ձերբակալվեց։ Այս սկանդալը հայտնի դարձավ «Qatargate» անվանումով՝ ևս մեկ անգամ ապացուցելով, որ «ճամպրուկային դիվանագիտությունը» ինտերնացիոնալ երևույթ է։

Այսպիսով, «Կարին Շտրենցի գործը» ընդամենը մեկ դրվագն է ավելի մեծ, գլոբալ խնդրի։ Ավտորիտար ռեժիմները Բաքվից մինչև Դոհա ներդնում են հսկայական միջոցներ՝ իրենց շուրջ բարենպաստ տեղեկատվական միջավայր ստեղծելու և հեղինակավոր ինստիտուտների որոշումների վրա ազդելու համար։

Վտանգները ժողովրդավարության համար և եզրակացություններ

Ադրբեջանի և ԵԽԽՎ-ի շուրջ ծագած կոռուպցիոն սկանդալն ավելին է, քան պարզապես պատմություն առանձին անբարեխիղճ պատգամավորների մասին։

Այն ի ցույց է դնում լուրջ սպառնալիքներ ժողովրդավարության էության և միջազգային իրավակարգի համար։ Եվրոպայի խորհուրդը և ԵԱՀԿ-ն ստեղծվել են որպես «Եվրոպայի խիղճ»՝ այնպիսի մեխանիզմներ, որոնք կոչված են օբյեկտիվ գնահատական տալու մարդու իրավունքների պահպանմանը, ընտրությունների արդարությանը և հակամարտությունների լուծմանը։ Եթե ավտորիտար ռեժիմները կարողանան համակարգային ձևով կաշառել այս կառույցների ներկայացուցիչներին, ապա վերջինները կդադարեն կատարել իրենց բուն առաքելությունը։ Փողի ազդեցությամբ ընդունված որոշումները քայքայում են երկրների միջև վստահությունը, բարոյազրկում հասարակություններին և խրախուսում բռնապետություններին շարունակել ռեպրեսիաները՝ համոզված լինելով, որ դատապարտում չի հետևի կամ այն կարելի է չեղարկել որոշակի գումարի դիմաց։

Հայաստանի և այլ երկրների համար, որոնք դարձել են աշխարհաքաղաքական հակամարտությունների գերիներ, միջազգային կառույցների ազնվության կարևորությունը դժվար է գերագնահատել։ Ղարաբաղի հարցում տեսանք, թե ինչպես Բաքվի կողմից վարձված լոբբիստները փորձեցին խեղաթյուրել ԵԽԽՎ-ի դիրքորոշումը՝ ագրեսիան ներկայացնելով որպես «տարածքային ամբողջականության վերականգնում», իսկ քաղբանտարկյալներին՝ որպես «հանցագործներ»։ Բարեբախտաբար, «խավիարային դիվանագիտության» բացահայտումը թուլացրեց Բաքվի ազդեցությունը եվրոպական կառույցների վրա։

2024 թվականին ԵԽԽՎ-ն աննախադեպ քայլ արեց՝ հրաժարվելով վավերացնել ադրբեջանական պատվիրակության լիազորությունները՝ երկրի կողմից Եվրոպայի խորհրդի առջև ստանձնած պարտավորությունները չկատարելու պատճառով։

Բաքուն ի պատասխան ցուցադրաբար հետ կանչեց իր պատվիրակությունը՝ փաստացի դադարեցնելով մասնակցությունը ԵԽԽՎ-ի աշխատանքներին։ Սա խորհրդանշական պահ էր․ Եվրոպան հստակ ազդանշան տվեց, որ իր սկզբունքները վաճառքի ենթակա չեն, և որ «Եվրոպայի խիղճը» կաշառելու փորձերը վաղ թե ուշ հանգեցնում են մեղավորների մեկուսացմանը։

Ամփոփելով՝ հարկ է ընդգծել, որ կոռուպցիայի դեմ պայքարը ժողովրդավարական երկրների ընդհանուր գործն է։ Նման հետաքննությունները, ինչպիսին Կարին Շտրենցի և նրա հանցակիցների դեպքն է, պետք է հասցվեն իրենց տրամաբանական ավարտին, մեղավորները պետք է ենթարկվեն իրական պատիժների։ Միայն պատժի անխուսափելիությունը կարող է սառեցնել նրանց եռանդը, ովքեր պատրաստ են իրենց մանդատը փոխանակել կանխիկ գումարով լի ծրարի հետ։ Միաժամանակ անհրաժեշտ են համակարգային բարեփոխումներ թափանցիկության ոլորտում՝ խիստ վերահսկողություն պատգամավորների ֆինանսական միջոցների նկատմամբ, նվերների սահմանափակումներ, միջազգային կազմակերպություններում անկախ վերահսկող կառույցների ստեղծում։ Աշխարհը բազմիցս բախվել է «ձայները կանխիկով» (cash-for-votes) երևույթին՝ ԵԽԽՎ-ից մինչև «Կատար-գեյթ», և ամեն անգամ ժողովրդավարական ինստիտուտների հեղինակությունը վտանգվել է։

Հանգուցյալ Կարին Շտրենցի պատմությունը ակնհայտ նախազգուշացում է․ ժողովրդավարությունը արժեքավոր է այնքան ժամանակ, քանի դեռ պատգամավորների ձայները պատկանում են նրանց խղճին, այլ ոչ թե մեծահոգի հովանավորին։ Եվրոպական կառույցները պետք է դասեր քաղեն այս պատմությունից և զարգացնեն իմունիտետ կոռուպցիոն ազդեցության նկատմամբ։ Հակառակ դեպքում ավտորիտար ռեժիմները կշարունակեն խաղալ քաղաքական դաշտում սեփական կանոններով՝ քայքայելով վստահությունն ու արդարությունը։ Ինչպես ճշգրիտ նկատել է Transparency International-ի Գերմանիայի գրասենյակի ղեկավար Ալեքսանդրա Հերցոգը․ «Այսօրվա լուրերը ևս մեկ անգամ հստակորեն ցույց են տալիս, որ մենք պետք է պատրաստ լինենք հակազդելու ավտորիտար ռեժիմների ռազմավարական կոռուպցիայի սպառնալիքներին»։

Վերջիվերջո՝ խաղասեղանին դրված է ժողովրդավարական արժեքների կայունությունը և քաղաքացիների հավատը, որ քաղաքականությունը հիմնված է սկզբունքների, այլ ոչ թե աճուրդում վաճառքի ենթակա ապրանքի վրա։