02.11.2024, ԱՇՈՏ ՊՈՂՈՍՅԱՆ, ԱՄՆ
Նոյեմբերի 5-ին ԱՄՆ-ում կանցկացվեն նախագահական ընտրություններ: Երկու թեկնածուների՝ Քամալա Հարրիսի և Դոնալդ Թրամփի աջակիցները ընտրությունները անվանում են «պատմության մեջ ամենակարևորը» և վախեցնում «ամերիկյան ժողովրդավարության ավարտով», եթե հաղթի հակառակորդը: Հարրիսը հրապարակավ մեղադրում է Թրամփին ֆաշիզմի մեջ, իսկ Թրամփը դեմոկրատներին անվանում է «ամերիկյան հասարակության ներքին թշնամիներ»: Քարոզարշավի ընթացքում Թրամփի դեմ երկու անգամ մահափորձ է տեղի ունեցել, իսկ Հարրիսը, որը հուլիսի 21-ին մտավ ընտրապայքար՝ փոխարինելով Ջո Բայդենին, ունեցել է ընդամենը երեք ամիս՝ քարոզչության համար։
Yerevan Online Mag.-ը պատմում է, թե ինչպես են անցել ԱՄՆ-ի պատմության մեջ ամենադինամիկ և անկանխատեսելի քարոզարշավի վերջին շաբաթները։
Քամալա Հարրիսի քարոզարշավը մեկնարկեց Դեմոկրատական կուսակցության համագումարում, որը տեղի ունեցավ Չիկագոյում՝ օգոստոսի 19-ից 22-ը։
Միջոցառման բանախոսները փորձեցին ներկայացնել ապագայի դրական կերպարը՝ այնպիսի Ամերիկայի, որտեղ «պետությունը կանանց չի թելադրում, թե ինչպես վարվել իրենց մարմնի հետ», և որտեղ յուրաքանչյուրը կարող է հաջողության հասնել՝ շնորհիվ «հնարավորությունների տնտեսության»: Համագումարում քննարկում էին նաև «ազատության» գաղափարը աբորտների արգելքի դեմ պայքարի համատեքստում՝ չնայած որ «ազատություն» հասկացությունն ավանդաբար ավելի հաճախ գործածվում է հանրապետականների մոտ և մեկնաբանվում է որպես պետական չմիջամտություն քաղաքացիների կյանքին բոլոր մակարդակներում՝ սկսած տնտեսությունից մինչև զենք կրելուն իրավունք։ Բավականին անսովոր էր լսել հայրենասիրական կարգախոսներ դեմոկրատների միջոցառման ժամանակ․ հանդիսատեսները անդադար վանկարկում էին «ԱՄՆ» և թափահարում ամերիկյան դրոշները, իսկ Հարրիսը հայտարարեց, որ «ամերիկացի լինելը երկրագնդի վրա ամենամեծ արտոնությունն է»։
Նրա քարոզարշավի կարևոր կետը դարձավ սոցիալական ցանցերում ակտիվությունը. Հարրիսի թիմին անհրաժեշտ էր վերադարձնել երիտասարդ ընտրողներին, ովքեր հիասթափվել էին դեմոկրատներից 81-ամյա Բայդենի նախագահության ժամանակ։ Փոխնախագահի աջակիցները իրենց պրոֆիլներում դնում էին կոկոսի և արմավենու պատկերներով էմոջիներ՝ ակնարկելով Հարրիսի հայտնի խոսքին։ 2023 թվականի մայիսին ելույթ ունենալիս նա հիշեց մոր խոսքերը․ «Նա ասում էր․ «Ես չգիտեմ՝ ձեզ հետ ի՞նչ է կատարվում, երիտասարդներ։ Դուք կարծո՞ւմ եք, թե պարզապես ընկել եք կոկոսի ծառից»: Դուք գոյություն ունեք՝ այս պահին կատարվողի և մինչ այժմ եղածի համատեքստում»: Բացի այդ, քարոզարշավի հաշիվները ձևավորվել էին երգչուհի Charli XCX-ի Brat ալբոմի ոճով, ով առաջիններից էր, որ հայտնեց իր աջակցությունը Հարրիսին։
Սակայն շուտով պարզ դարձավ, որ դեմոկրատների քարոզարշավը լի է վարակիչությամբ, բայց քիչ է բովանդակությամբ: Այսպիսով, լրագրողների այն հարցերը, թե ինչով է Հարրիսը տարբերվելու իր նախորդից՝ Ջո Բայդենից, հաճախ նրան փակուղի էին կանգնեցնում։ Մի կողմից՝ թեկնածուն պետք է հեռվություն պահեր ոչ այնքան ժողովրդական նախագահից, ուստի նա փորձում էր հնարավորինս քիչ անդրադառնալ նրան իր ելույթներում և գրեթե չէր հայտնվում նրա հետ հանրության մեջ, հատկապես քարոզարշավի վերջին շաբաթներին։
Միևնույն ժամանակ, Հարրիսը միշտ հաստատուն պաշտպանում էր իր վարչակազմի քաղաքականությունը։ Մասնավորապես, ինչպես Բայդենը, նա հանդես է գալիս Կիևին ռազմական օգնությունը շարունակելու օգտին և կարծում է, որ Ռուսաստանի հետ խաղաղության պայմանագրի պայմանների թվում չեն կարող լինել տարածքային զիջումներ և ՆԱՏՕ-ին Ուկրաինայի միանալու մերժում։
Հարրիսի քարոզարշավի ուղերձը ավելի հստակ ձևավորվեց հանրապետականների հարձակումների շնորհիվ։ Նրանք որոշեցին շեշտադրել այն ձախակողմյան գաղափարները, որոնք Հարրիսը ներկայացրել էր Դեմոկրատական կուսակցության 2019 թվականի նախնական ընտրություններում։ Օրինակ, հոկտեմբերին Թրամփի թիմը հեռուստատեսային հոլովակ սկսեց ցուցադրել, որտեղ Հարրիսը խոսում է բյուջետային միջոցներով բանտարկյալների համար սեռափոխման վիրահատություններ կատարելու մասին։
Հանրապետականները հատուկ ընտրել էին այս գաղափարը՝ հաշվի առնելով, որ այն մեծամասամբ չի աջակցվում ամերիկացիների կողմից։
Հարրիսի շտաբում հասկացան, որ ավելի արդյունավետ կլինի ներկայացնել նրան որպես չափավոր քաղաքական գործիչ։ Եվ նրա հռետորաբանությունը որոշ առանցքային հարցերի շուրջ փոխվեց։
Այսպես, 2019 թվականին Հարրիսը կոչ էր անում ապաքրեականացնել սահմանն ապօրինի անցնելը, իսկ 2024-ին արդեն խոստանում է շարունակել Մեքսիկայի հետ սահմանային պատի կառուցումը և քննադատում Թրամփին՝ հանրապետականների և դեմոկրատների կողմից համատեղ մշակված միգրացիոն բարեփոխումների ձախողման համար։ Նախկինում Հարրիսը առաջարկում էր պարտադիր կերպով ձեռք բերել հրազենը քաղաքացիներից, բայց այժմ ասում է, որ ինքն ու իր փոխնախագահի թեկնածու Թիմ Ուոլցը անձամբ ունեն հրազեն և չեն ձգտում սահմանափակել Երկրորդ ուղղման աջակիցների իրավունքները։
Բացի այդ, թեկնածուն խոստանում է փոքր բիզնեսին ավելացնել հարկային արտոնությունները 10 անգամ, իսկ նավթային ընկերություններին՝ թույլ տալ շարունակել ածխաջրածինների արդյունահանումը ֆրեքինգի միջոցով։ Սակայն լրագրողներին բացատրել, թե ինչու է նա այսքան կտրուկ փոխել իր դիրքորոշումները, Հարրիսը չի կարողանում։
Միևնույն ժամանակ, նա ամբողջությամբ չի անցել կենտրոնամետ դիրքորոշման։ Քարոզարշավի ընթացքում Հարրիսը բազմիցս քննադատել է խոշոր բիզնեսին՝ առաջին անհրաժեշտության ապրանքների գները բարձրացնելու համար և խոստացել է արտակարգ դրությունների դեպքում ընդունել գների վերահսկման մասին օրենք (նման միջոցառումներ ներկայում գործում են 50 նահանգներից 37-ում)։ Բացի այդ, դեմոկրատների թեկնածուն հայտարարել է, որ ցանկանում է բարձրացնել կորպորատիվ եկամուտների հարկը և ավելացնել ամենահարուստ ամերիկացիների վճարումների չափը։ Միջին խավին նա խոստացել է հարկերի նվազեցում և տարբեր արտոնություններ, ինչպես նաև երեխաների նպաստների ավելացում և առաջին բնակարան ձեռք բերելու համար սուբսիդիաների տրամադրում։ Հանրապետականները նրան դրա համար մեղադրել են սոցիալիզմի մեջ, իսկ Թրամփը նրան անվանել է «կոմունիստ», «ֆաշիստ» և «ընկեր Քամալա»։
Հարրիսի քարոզարշավի կենտրոնական թեմաներից մեկը դարձան վերարտադրողական իրավունքները և աբորտի իրավունքի վերականգնումը, որը Գերագույն դատարանը վերացրեց 2022 թվականի հունիսին, ինչը թույլ տվեց մի շարք պահպանողական նահանգներին արգելել հղիության ընդհատումը։
Դեմոկրատների բոլոր քարոզչական հոլովակների մոտ մեկ երրորդը նվիրված էր աբորտների թեմային։ Դրանցում Հարրիսը մեղադրում է Թրամփին կանանց իրավունքները սահմանափակելու մեջ, քանի որ հենց նա է նշանակել երեք այնպիսի դատավորների, որոնք ընդունեցին այդ խտրական որոշումը։
Սեպտեմբերին Ատլանտայում անցկացված հանրահավաքի ժամանակ փոխնախագահը հայտարարեց, որ Թրամփը մեղավոր է Ջորջիայի բնակչուհի Էմբեր Թերմանի մահվան համար, ով մահացել էր բժշկական բարդություններից, երբ բժիշկները հրաժարվել էին անել աբորտ։
Համատեղելով այս ուղերձները ավելի կենտրոնամետ հայտարարությունների հետ՝ Հարրիսը չկորցրեց դեմոկրատների համակրանքը և իր կողմը գրավեց չափավոր ընտրազանգվածին, ինչպես նաև այն հանրապետականներին, որոնք չեն հավանում Թրամփին։ Երբ Հարրիսը խոստացավ ներառել մրցակից կուսակցության քաղաքական գործիչին ապագա վարչակազմում և ստեղծել հանրապետականների մասնակցությամբ խորհուրդ, նրան հաջողվեց ստանալ մի քանի տասնյակ պահպանողականների աջակցությունը, որոնցից շատերը աշխատել են Ռոնալդ Ռեյգանի, Ջորջ Բուշ-կրտսերի և հենց Թրամփի վարչակազմերում, ինչպես նաև որոշ տեղական քաղաքական գործիչներ ավանդաբար հանրապետական նահանգներից՝ Ջորջիա, Արիզոնա, Փենսիլվանիա և Վիսկոնսին։ Ամենահայտնի գործիչներից են Կալիֆոռնիայի նախկին նահանգապետ Առնոլդ Շվարցենեգերը, նախկին փոխնախագահ Դիք Չեյնին և նրա դուստրը՝ Լիզ Չեյնին, ում հեռացրել էին Հանրապետական կուսակցությունից Թրամփի քննադատության համար։ Այժմ Լիզը հանդես է գալիս Հարրիսի հետ հանրահավաքների ժամանակ։
Դեմոկրատների թեկնածուի աջակցությունը հայտնած նամակները ստորագրել են 80 Նոբելյան մրցանակակիրներ, ավելի քան 400 տնտեսագետներ և 700 ազգային անվտանգության ոլորտի աշխատողներ։ Հարրիսին աջակցում են երգչուհիներ Թեյլոր Սվիֆթը, Բիլլի Այլիշը և Բեյոնսեն, ռեփեր Էմինեմը, դերասաններ Լեոնարդո ԴիԿապրիոն, Ռոբերտ դե Նիրոն, Բրայան Կրենսթոնը և Ջորջ Քլունին։ Սակայն նա խնդիրներ ունի Դեմոկրատական կուսակցության որոշ ավանդական աջակիցների հետ։ Օրինակ՝ Teamsters վարորդների արհմիությունը և Հրշեջ ծառայությունների աշխատողների ասոցիացիան, որոնք ունեն ավելի քան 1.3 միլիոն անդամ, հրաժարվել են աջակցել որևէ մեկին այս ընտրություններում՝ հիմնվելով իրենց անդամների միջև առկա տարաձայնությունների վրա։
Նման որոշում են կայացրել նաև Los Angeles Times և Washington Post թերթերի խմբագրությունները, որոնք 2020 թվականին կոչ էին անում քվեարկել Բայդենի օգտին։ Երկու պարբերականներն էլ պատրաստվում էին աջակցել Հարրիսին, բայց հրաժարվեցին իրենց սեփականատերերի՝ Պատրիկ Սուն-Շիոնի և Ջեֆ Բեզոսի դժգոհության պատճառով։ Ի պատասխան՝ Հարրիսը նրանց անվանել է «միլիարդատերերի ակումբի անդամներ» և ասել, որ նրանք վախենում են Թրամփի վրեժից, եթե նա դառնա նախագահ, և ցանկանում են նրանից հարկերի իջեցում պահանջել։ Վերջին շաբաթներին իր քարոզարշավում Հարրիսն ու իր շտաբը անցան դեպի Թրամփի անձնական քննադատություն։ CNN հեռուստաալիքի միջոցառման ժամանակ նա մրցակցին անվանեց ֆաշիստ։ Պատճառը գեներալ Ջոն Քելլիի վերջերս տված հարցազրույցն էր, ով աշխատել էր որպես Թրամփի աշխատակազմի ղեկավար Սպիտակ տանը։ Քելլին պատմել է, որ Թրամփը խոսակցությունների ընթացքում գովաբանել է Ադոլֆ Հիտլերին և դժգոհել, որ իրեն չեն պատահել այնպիսի լոյալ գեներալներ, ինչպիսին եղել են նացիստական Գերմանիայի բռնապետի մոտ։ Նմանատիպ հայտարարությունների մասին էին խոսում նաև Շտաբների պետերի կոմիտեի նախկին նախագահ Մարկ Միլլին և պաշտպանության նախարար Մարկ Էսպերը։ Քելլիի հարցազրույցից հետո Թրամփը նրան անվանեց «ամբողջական տհաս» և «վատ գեներալ»։ Սակայն 13 նախկին աշխատակիցներ պաշտպանեցին Քելլիին և կոչ արեցին նրա խոսքերը ընդունել որպես նախազգուշացում։
Քարոզարշավի յուրօրինակ եզրափակիչը եղավ Հարրիսի ելույթը Էլիպս այգում՝ Վաշինգտոնում։ Վայրը ընտրվել էր ոչ պատահական. հենց այդտեղ 2021 թվականի հունվարի 6-ին տեղի ունեցավ Թրամփի կողմնակիցների հանրահավաքը, որոնք նրա ելույթից հետո գնացին գրոհելու Կապիտոլիումը։ Մոտ 75 հազար մարդու մասնակցությամբ միջոցառման ժամանակ Հարրիսը կոչ արեց ամերիկացիներին միասնության և նախազգուշացրեց, որ Թրամփը ձգտում է «անսահմանափակ իշխանության».
Ի տարբերություն Դոնալդ Թրամփի, ես չեմ կարծում, որ ինձ հետ չհամաձայնվող մարդիկ թշնամիներ են։ Նա ուզում է նրանց բանտարկել։ Ես նրանց տեղ կտամ իմ սեղանի մոտ։
Այնուամենայնիվ, որոշ փորձագետներ կարծում են, որ Թրամփին որպես ժողովրդավարությանը սպառնալիք ներկայացնելով՝ Հարրիսը հազիվ թե կարողանա շահել տատանվող ընտրողների համակրանքը, որոնց ավելի շատ մտահոգում են տնտեսական հարցերը, քան գաղափարախոսությունը։
Ի տարբերություն Հարրիսի, Թրամփը չփորձեց կտրուկ փոխել իր քաղաքական կերպարը։ Առաջին մահափորձից հետո հուլիսին որոշ պարբերականներ գրում էին, որ հանրապետականը կարծես հասկացել է իր ագրեսիվ-պահպանողական հռետորաբանության հնարավոր հետևանքները և պատրաստ է մեղմել այն։
Սակայն դա տեղի չունեցավ. հանրապետականների համագումարից հետո առաջին հանրահավաքում նա հակառակ կուսակցության անդամներին անվանեց «ժողովրդավարության թշնամիներ», Բայդենին՝ «հիմար», իսկ Հարրիսին՝ «խելագար»։ Քարոզարշավը հիմնականում կառուցված էր մրցակցի կոշտ քննադատության վրա, քան ընտրողների սրտով լինելուն։ Դա նորմալ է ամերիկյան քաղաքականության մեջ ընդդիմադիրի թեկնածուի համար, սակայն Թրամփը կրկին առանձնացավ։ Նա ստեղծում էր ներկա ժամանակի ապոկալիպտիկ պատկեր, որտեղ ԱՄՆ-ն վերածվում է երրորդ աշխարհի երկրի, միգրանտները խլում են ամերիկացիների աշխատանքը, զանգվածաբար թալանում և բռնաբարում են նրանց, իսկ մոլորակը գտնվում է երրորդ համաշխարհային պատերազմի եզրին։
Իր ելույթներում Թրամփն առանձնահատուկ տեղ էր հատկացնում պատերազմին։ Նա պնդում էր, որ իր օրոք ոչ մի զինված հակամարտություն չի սկսվել, իսկ իր հեռանալուց հետո աշխարհը «ճաք տվեց». Ռուսաստանը ներխուժեց Ուկրաինա, իսկ ՀԱՄԱՍ-ը հարձակվեց Իսրայելի վրա։ Այժմ Թրամփը խոստանում է վերականգնել խաղաղությունը թե՛ Եվրոպայում, թե՛ Մերձավոր Արևելքում՝ դեռևս իր ընտրությունից անմիջապես հետո, նախքան երդմնակալությունը։ Ինչպե՞ս։ Ինքը կոնկրետ լուծումներ չէր առաջարկում՝ միայն հայտարարեց, որ Ուկրաինայում պատերազմը կանգնեցնելու է «24 ժամվա ընթացքում» և հարցականի տակ դրեց Կիևին ռազմական աջակցությունը։ Իսկ նրա փոխնախագահի թեկնածու Ջեյ Դի Վենսը նշեց գործող ճակատային գծի երկայնքով ապառազմականացված գոտի ստեղծելու և Ուկրաինային ՆԱՏՕ ընդունելուց հրաժարվելու մասին։
Թրամփը նույնպես հմուտ կերպով ներկայացնում էր իր առաջին նախագահի ժամկետի նոստալգիկ պատկերը, որում, սակայն, տեղ չէր գտել կորոնավիրուսի համավարակը, բայց ընդգծվում էր տնտեսության արագ աճը։ Քանի որ Բայդենի կառավարման ժամանակ ԱՄՆ-ը բախվեց վերջին տասնամյակների ամենաբարձր գնաճին, իսկ գների աճը մնում է ամերիկացիներին անհանգստացնող հիմնական թեմաներից մեկը, Թրամփի խոսքերը արձագանք գտան. մեկ հարցման արդյունքում 65%-ը դրական էր գնահատում տնտեսությունը Թրամփի օրոք և միայն 38%-ը՝ Բայդենի օրոք։ Տնտեսական հարցերում 52%-ը ավելի է վստահում հանրապետականին, մինչդեռ 45%-ը պատրաստ է վստահել Հարրիսին։
Հասկանալով սա՝ Թրամփը քարոզարշավի ընթացքում տվեց խոստումներ, որոնք վերաբերում էին ամերիկացիների նյութական բարեկեցությանը։ Նա նախատեսում էր ռեկորդային հարկային կրճատումներ՝ կորպորացիաների եկամուտների, թեյավճարների և արտաժամյա աշխատանքի համար (այս մասին խոսում էր նաև Հարրիսը), ինչպես նաև թոշակային նպաստների համար։ Հանրապետականը ցանկանում է նաև երկարաձգել 2017 թվականի հարկային բարեփոխումը, որից հիմնականում օգտվեցին խոշոր ընկերությունները և հարուստ ամերիկացիները, ինչպես նաև ազատել ոստիկաններին, հրշեջներին և զինվորականներին եկամտահարկից։
Անկախ հաշվարկների համաձայն, այս ծրագիրը կհանգեցնի ԱՄՆ ազգային պարտքի 7.5 տրիլիոն դոլարով աճին՝ 10 տարվա ընթացքում (համեմատության համար՝ եթե հաղթի Հարրիսը, պարտքը կաճի 3.5 տրիլիոնով)։ Այս նպատակին չհասնելու խոստում արդեն տվել է միլիարդատեր Իլոն Մասքը, ում Թրամփը ծրագրում է նշանակել պետական ծախսերի ավելացման համար պատասխանատու։ Մասքը հայտարարել է, որ ցանկանում է կրճատել դրանք երկու տրիլիոնով։ Հաշվի առնելով, որ ամբողջ ֆեդերալ բյուջեն կազմում է 6.75 տրիլիոն, այս քայլը կբերի կամ կտրուկ կրճատումների պաշտպանության և թոշակների ծախսերում, կամ ավելի քան 80% ներքին այլ ծրագրերի ֆինանսավորման նվազեցմանը, ներառյալ թռիչքների անվտանգությունը, սննդամթերքի տեսչությունը և ենթակառուցվածքների վերանորոգումը։
Թրամփի ծրագրի ևս մեկ կարևոր կետն առնչվում է միաժամանակ և՛ տնտեսությանն, և՛ արտաքին քաղաքականությանը. թեկնածուն հայտարարել է, որ մտադիր է սկսել առևտրային պատերազմներ Չինաստանի և այլ երկրների հետ։
Մասնավորապես՝ նա նախատեսում է 60%-ի չափով մաքսատուրք մտցնել բոլոր չինական ապրանքների վրա և 10-20%՝ մնացած երկրներից ներկրված ապրանքների համար։ Թրամփը բազմիցս նշել է, որ ԱՄՆ-ը պետք է ընդհանրապես վերացնի եկամտահարկը և փոխհատուցի այն մաքսատուրքերի միջոցով՝ ինչպես դա կար XX դարի սկզբին։ Ճիշտ է, հաշվարկները ցույց են տալիս, որ ներկայիս բյուջեի պարագայում դա պարզապես անհնար է։ Ավելին, տնտեսագետները նախազգուշացնում են, որ մաքսատուրքերի ներդրումը կհանգեցնի ներմուծվող ապրանքների գների աճին և ամերիկյան տնտեսության կանգին։
Միացյալ Նահանգներում և հատկապես Թրամփի համար ևս մեկ լայնորեն քննարկվող և առանցքային թեմա է միգրացիան։ Բայդենի օրոք անօրինական միգրացիայի ծավալները ռեկորդային էին՝ իր նախագահության երեք տարիների ընթացքում ԱՄՆ-ի հարավային սահմանը հատելիս ձերբակալվել է ավելի քան 6,3 միլիոն մարդ, որոնցից մոտ 2,4 միլիոնը մնացել են ԱՄՆ-ում և ապաստանի հայտեր են ներկայացրել։ Միայն 2023 թվականի դեկտեմբերին սահմանը անցնում էին օրական գրեթե 10 հազար անգամ։ Ինչպես տնտեսական, այնպես էլ միգրացիոն հարցում ամերիկացիները ավելի շատ վստահում են Թրամփին․ նա ավելի համոզիչ է խոստանում ավարտին հասցնել Մեքսիկայի սահմանին պատի կառուցումը և կազմակերպել զանգվածային արտաքսումներ՝ ներգրավելով զորքերն ու ոստիկանությունը։
Նրա խոսքերով, միգրանտները «կենդանիներ» են, որոնք «թունավորում են» ամերիկյան հասարակության «արյունը» և ներթափանցում բանակ՝ նպատակ ունենալով գրավել ԱՄՆ-ը։ Հարրիսի հետ բանավեճի ժամանակ Թրամփը նշել էր, որ Հաիթիից ժամանած միգրանտները, որոնք ապրում են Սպրինգֆիլդ քաղաքում, ուտում են կատուներ և շներ։ Թեև Օհայոյի նահանգապետն ու Սպրինգֆիլդի քաղաքապետը հերքեցին այդ հայտարարությունները, հանրապետական թեկնածուն շարունակում էր պնդել իր ասածը և ստիպեց մամուլին քննարկել այս օրակարգը։
Թրամփի ամենաթույլ դիրքերն են աբորտների հարցում․ ըստ հարցումների՝ ընդամենը 31%-ն է նրան վստահում այս ոլորտում, մինչդեռ 49%-ը հույսը դնում է Հարրիսի վրա։ Թրամփը բազմիցս փոխել է իր տեսակետը՝ փորձելով պահպանել և՛ չափավոր ընտրողների աջակցությունը, որոնք դեմ են սահմանափակումներին, և՛ պահպանողական քրիստոնյաներին։ Վերջիններիս համար Թրամփը փոխնախագահի թեկնածու է նշանակել խիստ կաթոլիկ Ջեյ Դի Վենսին, որը բազմիցս հանդես է եկել աբորտների ընդհանուր արգելքի օգտին։
Ի տարբերություն նախորդ քարոզարշավի, Թրամփն այս անգամ մեծ ջանքեր է գործադրել երիտասարդներին, հատկապես՝ տղամարդկանց, իր կողմը գրավելու համար։ Հանրապետականը բազմաթիվ հարցազրույցներ է տվել հայտնի բլոգերներին, օրինակ՝ Լոգան Փոլին, Լեքս Ֆրիդմանին և Nelk Boys-ին։ Հոկտեմբերի վերջին նա երեքժամյա զրույց է ունեցել հումորիստ, սպորտային մեկնաբան և հանրահայտ փոդքաստի հաղորդավար Ջո Ռոգանի հետ։ Եվ ռազմավարությունը հաջողություն է ունեցել։ Մեկ հարցման համաձայն՝ Թրամփին պատրաստ են աջակցել երիտասարդ տղամարդկանց 58%-ը և կանանց 28%-ը, իսկ Հարրիսին՝ համապատասխանաբար 67%-ն ու 37%-ը։ Այսինքն՝ տարբերությունը այնքան էլ մեծ չէ։ Թրամփը նույնիսկ ավելիին է հասել. պատրաստվում են քվեարկել նրա օգտին աֆրոամերիկացիների մինչև 29 տարեկան մոտ քառորդ մասը և նույն տարիքի լատինամերիկացիների գրեթե կեսը՝ այն խմբեր, որոնք ավանդաբար աջակցում էին դեմոկրատներին։
Վերջապես, Թրամփը հմտորեն օգտվեց դեմոկրատների միջև առկա հակասություններից, որոնք դժգոհ էին Բայդենի և Հարրիսի դիրքորոշումից Գազայի հատվածում պատերազմի հարցում։ ՀԱՄԱՍ-ի հարձակման հետևանքով նախագահական վարչակազմը աջակցում էր Իսրայելին՝ այդ թվում՝ զինամթերք մատակարարելով։ Թեև հետագայում Բայդենն ու Հարրիսը բազմիցս կոչ արեցին Իսրայելին բանակցությունների և ռազմական գործողությունների դադարեցման, նրանց քննադատները պնդում են, որ ԱՄՆ-ը դարձել է «ցեղասպանության մեղսակից»։
Թրամփը նույնպես աջակցեց Իսրայելին (ասելով, որ իր տեղում «կվարվեր նույն կերպ») և դատապարտեց ԱՄՆ-ում տեղի ունեցած ի պաշտպանություն Պաղեստինի ցույցերը։ Դեմոկրատների նման, նա նույնպես կոչ արեց վարչապետ Բինյամին Նեթանյահուին հնարավորինս արագ ավարտել պատերազմը, քանի որ այն «վնասում է» Իսրայելի միջազգային աջակցությանը։ Թրամփի օգտին աշխատեց նաև այն, որ նա խոստացավ ինքն ավարտել Մերձավոր Արևելքի պատերազմը։ Դրանից հետո Միչիգանում, որը համարվում է տատանվող նահանգ, Թրամփի թեկնածությանը աջակցեց Ամեր Գալիբը՝ Հեմտրեմք քաղաքի քաղաքապետը, որտեղ մեծամասնությունը կազմում են մահմեդականները, ինչպես նաև տեղական մահմեդական հոգևոր առաջնորդները։ Այսպիսով, հանրապետականին հաջողվեց գրավել այն նահանգը, որտեղ բնակվում է մահմեդական համայնքի ամենախոշորներից մեկը երկրում։
Եթե Թրամփը բավական լավ է հաստատել իր կապը ընտրողների հետ, ապա քաղաքական գործիչների հետ դա այդքան էլ հեշտ չէ։ Չնայած վերջին ութ տարիների ընթացքում նրան հաջողվել է փաստացի ենթարկել իր ազդեցությանը Հանրապետական կուսակցությանը, հին կուսակցական վերնախավը այդպես էլ նրա կողմը չանցավ։ Այս ընտրություններին Թրամփին չաջակցեց ոչ մի նախկին նախագահ, փոխնախագահ և թեկնածու, որը նախկինում առաջադրվել էր հանրապետականների կողմից։ Նրա դեմ հանդես եկան նաև մի քանի տասնյակ նախկին Սպիտակ տան աշխատակիցներ, որոնք աշխատել էին նրա ղեկավարության տակ կամ նրա վարչակազմում, իսկ ոմանք նույնիսկ աջակցեցին Հարրիսին։ Թրամփին հաջողվեց ձեռք բերել հայտնի նախկին դեմոկրատների, ինչպես՝ Իլինոյսի նախկին նահանգապետ Ռոդ Բլագոևիչի և Դետրոյթի նախկին քաղաքապետ Քվամե Քիլպատրիկի (երկուսն էլ մեղադրվում էին կոռուպցիայի մեջ, բայց Թրամփը նրանց ներում շնորհեց), ինչպես նաև նախկին կոնգրեսական Տուլսի Գաբարդի և Ռոբերտ Քենեդի կրտսերի աջակցությունը։ Վերջինս փորձեց առաջադրվել որպես դեմոկրատ, սակայն ի վերջո գնաց ընտրություններին որպես անկախ թեկնածու, իսկ օգոստոսին դուրս եկավ մրցավազքից և աջակցեց Թրամփին, ով խոստացավ նրան վերահսկողություն տալ առողջապահության (Քենեդի կրտսերը՝ հակապատվաստումային շարժման կողմնակից է) և գյուղատնտեսության նախարարությունների վրա։
Թրամփի քարոզարշավի եզրափակիչ ակորդը դարձավ 27 հոկտեմբերին Նյու Յորքի Մեդիսոն Սքուեր Գարդենում անցկացված հանրահավաքը, որը հավաքեց ավելի քան 20 հազար նրա աջակիցներ։ Այդ միջոցառման ժամանակ Թրամփի մանկության ընկեր Դևիդ Ռեմը նրա մրցակցին անվանեց «սատանա» և «հակաքրիստոս», իսկ գործարար Գրենտ Քարդոնը ասաց, որ «Հարրիսը և նրա «սուտենյորները» կկործանեն մեր երկիրը»։ Ավելի կտրուկ արտահայտվեց ռադիոհաղորդավար Սիդ Ռոզենբերգը․ «Հիլարի Քլինթոն՝ հիվանդ սրիկա, հիվանդ գարշանք է։ Ամբողջ [Դեմոկրատական] կուսակցությունը մի խումբ ապուշներ են ու ոչնչություններ՝ հակասեմիտներ։ Բոլորը՝ մեկը մյուսից»։ Թրամփի խորհրդական Սթիվեն Միլլերը միգրացիոն քաղաքականության վերաբերյալ հայտարարեց, որ «Ամերիկան միայն ամերիկացիների համար է», իսկ Fox News-ի նախկին հաղորդավար Թաքեր Կարլսոնը Հարրիսին անվանեց «սամոացի և մալայացի ցածր IQ-ով»։ Ինքը՝ Թրամփը, խոսում էր միգրանտների մասին («Կոնգոյից և Վենեսուելայից [ԱՄՆ] ուղարկում են դատապարտյալների ու հոգեբուժարանների հիվանդների») և ենթադրում էր, որ Հարրիսը կմտցնի զորակոչ, քանի որ նրա օրոք ԱՄՆ-ը կպատերազմի Ռուսաստանի հետ (ինքն իհարկե երբեք նման բան չի ասել):
Բայց ամենաաղմկահարույց ելույթով հանդես եկավ կոմիկ Տոնի Հինչկլիֆը, որը լուրջ սկանդալ առաջացրեց։ Նա հայտարարեց, որ Պուերտո Ռիկոն «օվկիանոսի աղբի կղզի է» և շատ ծաղրեց լատինամերիկացիներին։ Ահա ընդամենը մեկ օրինակ.
«Այս լատինամերիկացիները, նրանք սիրում են երեխաներ ունենալ։ Պարզապես իմացեք՝ սիրում են։ Նրանք դուրս չեն բերում՝ նրանք դա անում են ներսում։ Այդպես, ինչպես արեցին մեր երկրում»։
Կոմիկի խոսքերը դժգոհություն առաջացրեցին պուերտոռիկացի համայնքում, որը կազմում է մոտ 5,8 միլիոն մարդ, իսկ կղզու ամենամեծ թերթը՝ El Nuevo Día-ն, կոչ արեց քվեարկել Հարրիսի օգտին։ Հինչկլիֆին նույնիսկ մի քանի հանրապետական կոնգրեսականներ դատապարտեցին, իսկ Թրամփի շտաբը վստահեցրեց, որ այս կատակները չեն արտացոլում թեկնածուի տեսակետները։
Այնուամենայնիվ, իրավիճակը կարող է բացասաբար անդրադառնալ Թրամփի արդյունքների վրա։ Բանն այն է, որ National Puerto Rican Agenda կազմակերպության Փենսիլվանիայի մասնաճյուղը նախատեսում է կոչ անել, որպեսզի նահանգում ապրող պուերտոռիկացիները՝ մոտ կես միլիոն մարդ, դեմ քվեարկեն հանրապետական թեկնածուին, ինչը կազմում է Փենսիլվանիայի բնակչության մոտ 5%-ը։ 2020 թվականին Բայդենը այնտեղ հաղթեց ընդամենը 1,2% առավելությամբ, ուստի նրանց ձայները կարող են վճռորոշ լինել այս տատանվող նահանգում։ Բացի այդ, Թրամփի հանրահավաքի օրը Հարրիսը այցելել էր պուերտոռիկացի ռեստորան Փենսիլվանիայում՝ այս համընկնումն օգտագործելով իր քարոզարշավի համար, իսկ նրա աջակիցները արդեն թիրախավորում են տեղացի պուերտոռիկացիներին գովազդային հոլովակներով։
Ընտրությունների արդյունքների կանխատեսումները․ մրցավազքը մնում է անկանխատեսելի նույնիսկ մի քանի օր առաջ քվեարկության օրից
Սեպտեմբերի ընթացքում Հարրիսը համազգային հարցումներում առաջ էր անցել Թրամփից 3-4%-ով, սակայն հոկտեմբերին բացը կրճատվեց՝ կազմելով 1–2%։ Այժմ միջինում Հարրիսը գլխավորում է տատանվող Միչիգան և Վիսկոնսին նահանգներում, իսկ Թրամփը՝ Ջորջիա, Հյուսիսային Կարոլինա և Արիզոնա նահանգներում (Փենսիլվանիայում և Նևադայում մրցակիցները հավասար են)։
Բայց բոլոր այս նահանգներում յուրաքանչյուրի առավելությունը կազմում է ընդամենը 2%-ի սահմաններում։ Հաշվի առնելով, որ նախագահական ընտրությունների հարցումների միջին սխալը կազմում է մոտ 4%, իսկ տատանվող նահանգների մակարդակում՝ 3.5%-ից մինչև 5.5%, ցանկացած կողմի շարժումը կարող է նշանակել կամ Հարրիսի, կամ Թրամփի հաղթանակը։
2016 և 2020 թվականների ընտրություններից հետո, երբ հարցումները լուրջ սխալվեցին (հատկապես առանձին նահանգների մակարդակում), փորձագետները չեն շտապում կանխատեսել որևէ թեկնածուի հաղթանակը։ The Economist, FiveThirtyEight, Split Ticket և Silver Bulletin հրատարակությունները Հարրիսին և Թրամփին տալիս են հավասար շանսեր՝ 5%-ի միջակայքով։ Silver Bulletin-ի ընտրական մոդելի հեղինակ Նեյթ Սիլվերը The New York Times-ի իր սյունակում գրել է, որ ավելի շատ սպասում է Թրամփի հաղթանակին, բայց ընթերցողներին կոչ է արել «չհավատալ» նույնիսկ իրեն։ Հարրիսի հաղթանակին աներկբա հավատում է, կարծես, միայն «13 բանալիների» տեսության հեղինակ, քաղաքական գիտնական Ալլան Լիխտմանը, ով 1984 թվականից ճիշտ կանխատեսել է ընտրությունների արդյունքները՝ միայն մեկ անգամ սխալվելով 2000 թվականին, երբ նախագահ դարձավ Ջորջ Բուշ կրտսերը, այլ ոչ Ալ Գորը։
Որոշ փորձագետներ կարծում են, որ Հարրիսի փոքր առավելությունը հարցումներում հօգուտ Թրամփի է, մյուսները նշում են, որ Կոնգրեսի արտահերթ ընտրությունների արդյունքները ցույց են տալիս դեմոկրատների առավելությունը։
Իսկ ընտրություններից մեկ շաբաթ առաջ մամուլը սովորաբար շահարկում է երկու քարոզարշավների տրամադրությունները․ այն դեպքում, երբ որոշ հրատարակություններում հանրապետականները սպասում են շուտափույթ հաղթանակի, իսկ դեմոկրատները՝ պարտության, մյուսներում դեմոկրատները վստահ են Հարրիսի հաջողության մեջ, իսկ հանրապետականները վախենում են 2022 թվականի սցենարի կրկնությունից, երբ Կոնգրեսի միջանկյալ ընտրությունների արդյունքներով դեմոկրատները պահպանեցին վերահսկողությունը Սենատի նկատմամբ, իսկ հանրապետականների՝ իրենց հակառակորդներին «կարմիր ալիքով» քշելու հույսերը չարդարացան։
Միևնույն ժամանակ, երկու կողմերն էլ վախենում են, որ աճող բևեռացումը կարող է հանգեցնել քաղաքական բռնությունների բռնկման։ Դեմոկրատները մտահոգված են, որ պարտության դեպքում Թրամփը չի ընդունի ընտրությունների արդյունքները, ինչպես եղավ 2020 թվականին, և իր կողմնակիցներին կսադրի նոր հարձակման Կապիտոլիումի վրա։ Հանրապետականները, սակայն, կարծում են, որ նույնիսկ եթե դեմոկրատները՝ Հարրիսի գլխավորությամբ, ընդունեն Թրամփի հաղթանակը, նրանց ավելի արմատական ձախ կողմնակիցները կկազմակերպեն անկարգություններ՝ ինչպես եղավ Թրամփի երդմնակալությունից հետո 2017 թվականի հունվարին։
