Փաշինյանը համաձայնում է հանել Հայաստանից եվրոպական դիտորդներին՝ Ադրբեջանի հետ խաղաղության պատրանքային փաստաթղթի դիմաց, մինչդեռ Բաքուն չի հրաժարվում իր պահանջներից

13.03.2025

Խաղաղության պայմանագրի ստորագրումից հետո հայ-ադրբեջանական սահմանից միջազգային դիտորդները կհեռանան, իսկ կողմերը կվերքաշեն միմյանց դեմ միջազգային ատյաններում ներկայացված հայցերը։ Այս կետերը ամիսներ շարունակ Բաքվի առաջնային պահանջներից էին։ Չնայած Երևանը առաջարկում էր ԵՄ դիտորդներին դուրս բերել միայն սահմանազատված հատվածներից և ամբողջությամբ՝ միայն սահմանազատման ավարտից հետո, Նիկոլ Փաշինյանը նշեց, որ համաձայնագրի ուժի մեջ մտնելուց հետո կողմերը պայմանավորվել են չտեղակայել երրորդ երկրների ուժեր իրենց սահմանին։ Նիկոլ Փաշինյանը ՔՊ նիստից առաջ ճեպազրույցում հայտարարեց, որ Հայաստանը պատրաստ է սկսել խաղաղության պայմանագրի ստորագրման ժամկետների և տեղի քննարկումները։

Ինչ վերաբերում է դիտորդների հարցում Երևանի դիրքորոշման փոփոխությանը, Փաշինյանը պարզաբանեց. «Մենք, ըստ էության, մեր նախապես հայտարարված դիրքորոշումը չենք փոխել, այլ վերանայել ենք մեր ընկալումը՝ տեքստի վերլուծության արդյունքում»։

Նա ընդգծեց, որ համաձայնագրի տեքստում հանրությունից որևէ գաղտնիք չկա, և դրա հոդվածները հրապարակվել են, ուստի հանրությունը ծանոթ է դրա բովանդակությանը։ Փաշինյանը նաև նշեց, որ Ադրբեջանի ԱԳՆ-ն պատրաստակամություն է հայտնել երկկողմ ձևաչափով քննարկումներ սկսել, և կողմերը կփորձեն մոտեցնել իրենց պատկերացումները։

Փաշինյանի խոսքով, երկու հիմնական կետեր, որոնց շուրջ Հայաստանը համաձայնություն է տվել, վերաբերում են․

Երրորդ երկրների ուժերի չտեղակայմանը հայ-ադրբեջանական սահմանին։
Միջազգային ատյաններից փոխադարձաբար հայցերի հետկանչին և միմյանց դեմ գործողություններից հրաժարվելուն։

Նա նշեց, որ այս դրույթները որոշակի փոփոխությունների են ենթարկվել, և, չնայած իդեալական ձևակերպումներ ունենալը դժվար էր, Հայաստանի իշխանությունները դրանք գնահատում են որպես ընդունելի փոխզիջում։

Հարցին, թե որն է Ադրբեջանի փոխզիջումը, Փաշինյանը պատասխանեց, որ եթե համաձայնություն է ձեռք բերվել, ապա դա նշանակում է, որ տեքստը որոշակիորեն ձեռնտու է երկու կողմերին։ Նա ընդգծեց, որ խաղաղության պայմանագրում չկա որևէ դրույթ, որը վերաբերում է միայն Հայաստանին, առանց վերաբերման Ադրբեջանին։

Ավելի վաղ ՀՀ ԱԳՆ-ն հաստատել էր, որ «Հայաստանի Հանրապետության և Ադրբեջանական Հանրապետության միջև խաղաղության և միջպետական հարաբերությունների հաստատման մասին» համաձայնագրի նախագիծը համաձայնեցված է, իսկ Ադրբեջանի ԱԳՆ-ն հայտարարել էր, որ Երևանը ընդունել է վերջին երկու բաց մնացած կետերը։

Փաշինյանը հայտարարեց, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև որևէ քննարկում չի ընթանում Սահմանադրության փոփոխության վերաբերյալ։ Նա ընդգծեց, որ հատկապես Սահմանադրական դատարանի նախորդ տարվա որոշումից հետո ակնհայտ է, որ Հայաստանի Սահմանադրությունը տարածքային պահանջներ չունի Ադրբեջանի կամ որևէ այլ երկրի նկատմամբ։

Փաշինյանը հավելեց, որ Հայաստանի իշխանությունները կարծում են, որ Ադրբեջանի Սահմանադրությունում կան տարածքային պահանջներ Հայաստանի նկատմամբ, սակայն այս բոլոր հարցերը լուծվում են խաղաղության համաձայնագրի համաձայնեցված տեքստով, որը հասցեագրում է նման մտահոգությունները։ Նա նշեց, որ առաջիկա քննարկումներում կփորձեն հասկանալ Ադրբեջանի դիրքորոշման հիմնավորումը այս հարցում։

Անդրադառնալով բանակցային գործընթացին՝ Փաշինյանն ասաց, որ բանակցային սեղանի շուրջ Ադրբեջանի հետ Սահմանադրության հարց չի քննարկվել, բացի ադրբեջանական կողմի հրապարակային հայտարարություններից։ Նա նշեց, որ Ադրբեջանը բարձրացրել է այս հարցը, իսկ հայկական կողմն արձագանքել է, որ սա ներքին գործ է և քննարկման ենթակա չէ։

Բաքուն պարբերաբար պահանջում է, որ Հայաստանը փոփոխի իր Սահմանադրությունը, մասնավորապես՝ հանի Անկախության հռչակագրի հղումը, որտեղ նշվում է Հայաստանի և Արցախի վերամիավորման մասին, պնդելով, որ առանց դրա խաղաղության պայմանագրի ստորագրումը անհնար է։ Հայկական կողմը նախ ընդգծում էր, որ սա երկրի ներքին գործն է, ապա նշեց, որ համաձայնեցված պայմանագրի տեքստում կա դրույթ, որը արգելում է կողմերին հղում անել իրենց ներքին օրենսդրությանը՝ ստանձնած պարտավորությունները չկատարելու նպատակով։

Ինչ վերաբերում է Հայաստանում տեղակայված ԵՄ դիտորդներին, Փաշինյանը վերահաստատեց, որ Հայաստանը համաձայնել է դրույթին, համաձայն որի՝ խաղաղության պայմանագրի ուժի մեջ մտնելուց հետո կողմերը չպետք է երրորդ երկրների ուժեր տեղակայեն իրենց ընդհանուր սահմանի երկայնքով։

Փաշինյանը, անդրադառնալով հայ գերիների հարցին, ընդգծեց, որ Հայաստանը հետևողականորեն բարձրացնում է այս խնդիրը բոլոր հնարավոր հարթակներում և բոլոր հնարավոր ձևերով։ Սակայն, նրա խոսքով, եթե հարցը չի լուծվել, դա նշանակում է, որ համաձայնություն չկա, ոչ թե այն, որ Հայաստանը չի բարձրացնում այդ հարցը։

Ներկայումս ադրբեջանական բանտերում պահվում է 23 հայ, այդ թվում՝ 2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ին Ադրբեջանի ռազմական հարձակման հետևանքով գերեվարված 16 անձինք։ Գերիների շարքում են նաև Արցախի նախկին ղեկավարներն ու պաշտոնյաները, որոնց նկատմամբ Բաքուն ծանր մեղադրանքներ է առաջադրել, այդ թվում՝ ահաբեկչություն և ապօրինի զինված խմբավորումների կազմավորում։

Հայկական կողմը շարունակաբար բարձրացնում է գերիների ազատ արձակման հարցը միջազգային հարթակներում՝ ընդգծելով դրա հումանիտար նշանակությունը և կարևորությունը խաղաղության գործընթացի շրջանակում։