Պետական փողը՝ «ԽԾԲ»-ին. մեծ հետաքննություն կապերի բանկ դարձած ԱՆԻՖ-ի մասին

14.09.2025, ԵՐԵՎԱՆ, ԱՆՆԱ ՍԱՐԳՍՅԱՆ, ԱՐՄԵՆ ՄԿՐՏՉՅԱՆ

2019 թվականին Հայաստանի կառավարությունը հիմնադրեց Հայաստանի պետական հետաքրքրությունների ֆոնդը (ԱՆԻՖ), որի նպատակն էր ներգրավել օտարերկրյա ներդրումներ, խթանել արտահանումներն ու աջակցել տեղական բիզնեսներին։ Սակայն, չորս տարվա գործունեությունից հետո հիմնադրամը, փաստացի, չիրականացրեց իր առաքելությունը. Փաշինյանի իշխանության օրոք որևէ խոշոր արտաքին ներդրումային ծրագիր այդպես էլ չիրագործվեց։ Ավելին, ԱՆԻՖ-ի գործունեությունն առնվազն 10.7 միլիարդ դրամ (մոտ 27 միլիոն դոլար) արժեցավ հարկատուներին։

Դրան հակառակ՝ 2024 թվականին կառավարությունը որոշեց լուծարել հիմնադրամը, իսկ 2025 թվականի օգոստոսին այս պետական ընկերությունը պաշտոնապես լուծարվեց՝ չարդարացնելով իր գոյության նպատակը։ Ընդդիմադիր գործիչները ԱՆԻՖ-ում կուտակված միլիարդավոր դրամների անհետևանք ծախսերը որակում են որպես իշխանության կոռուպցիայի վառ ապացույց։

Միակ նշված «հաջողությունը», որի մասին խոսում էր կառավարությունը, ԱՄԷ-ի «Մասդար» ընկերության հետ 2021 թվականին կնքված 174 միլիոն դոլար արժողությամբ պայմանագիրն էր՝ Հայաստանի առաջին խոշոր արեգակնային էլեկտրակայանը կառուցելու վերաբերյալ։ Սակայն տարիներ անց այդ ծրագիրը սառեցված է, մնում է թղթի վրա և նույնիսկ շինարարության փուլ չի մտել։ ԱՆԻՖ-ը մասնակցել է նաև «Ֆլայ Արնա» ազգային ավիափոխադրողի համատեղ հիմնադրմանը՝ ԱՄԷ-ի «Էյր Արաբիա» ընկերության հետ։ Կառավարությունը 2021-ին այն հայտարարեց «ազգային փոխադրող», սակայն ավիաընկերությունը մեկնարկից հետո ընդամենը մի քանի ուղղություն սպասարկեց՝ մինչև 2024 թվականի հունվարին դադարեցրեց թռիչքները, մարտին կորցրեց լիցենզիան և որոշ ժամանակ անց հայտարարվեց սնանկ։ Ավելին, այս ձախողման հետևանքով օտարերկրյա գործընկերը՝ «Էյր Արաբիա»-ն, պատրաստվում է դատական հայցով վնասների փոխհատուցում պահանջել Հայաստանի կառավարությունից։

Խոշորագույն ներդրումները՝ «սեփական շրջապատի» բիզնեսներին

ԱՆԻՖ-ի ֆինանսական միջոցների զգալի մասը ներդրվել է ոչ թե միջազգային հեղինակավոր նախագծերում, այլ հիմնադրամի ղեկավարների մտերիմների և ընկերների բիզնեսներում։ Հակաճգնաժամային ներդրումների պետական ֆոնդը (ԱՆԻՖ-ի դուստր կառույցը) 2021-2023 թվականների ընթացքում տասնյակ ընկերություններում պետական միլիարդավոր դրամների ներդրումներ է կատարել՝ դառնալով նրանց բաժնետերերից մեկը։ Սակայն հատկապես աչքի են ընկնում վերջին շրջանի երեք խոշորագույն ներդրումները, որոնք բոլորն էլ առնչություն ունեն հիմնադրամի ժամանակի բարձրաստիճան ղեկավարների անձնական շրջապատի հետ։ Ստորև մանրամասնենք այդ կասկածելի դեպքերը։

Գլոբալ Քոննեքթ – նախկին տնօրենի ընկերոջ բիզնեսը 2022 թվականի մարտ-հունիս ամիսներին ԱՆԻՖ-ի «Ձեռնարկատեր+պետություն հակաճգնաժամային ներդրումներ» ֆոնդը երեք տրանշով (350 + 300 + 50 միլիոն) ընդհանուր 700 միլիոն դրամ ներդրեց «Գլոբալ Քոննեքթ» ընկերությունում։ Ընկերությունը, ըստ ՊԵԿ տվյալների, զբաղվում է միջպետական ավտոբեռնափոխադրումներով։ Ներդրման պաշտոնական նպատակն էր 18 բեռնատար և կիսակցորդիչ (սառնարանային բեռնատարներ ներառյալ) ձեռք բերել՝ ընկերության ավտոպարկը մեծացնելու համար, ինչի շնորհիվ այն կկարողանար սպասարկել հայկական խոշոր ներմուծող-արտահանողներին։ Նշված ժամանակահատվածում ԱՆԻՖ-ի գործադիր տնօրենը Դավիթ Փափազյանն էր, իսկ տնօրենի խորհրդի նախագահը՝ Տիգրան Ավինյանը։

Հետաքննող լրագրող Վահե Սարուխանյանի տվյալներով, «Գլոբալ Քոննեքթ»-ի տնօրեն Սերգեյ Գրիգորյանը Դավիթ Փափազյանի մոտ ընկերն է և նրա հետ համատեղ բիզնեսներ է ունեցել օֆշորներում։ Ի դեպ, հենց ներդրումից առաջ՝ 2021 թվականի դեկտեմբերին, Գրիգորյանը և նրա կինը (Սուսաննա Գևորգյան) վերափոխել են ընկերությունը ՍՊԸ-ից ՓԲԸ-ի՝ պատրաստվելով պետական ներդրմանը (հիմնադրամն ներդրումներ էր կատարում միայն բաժնետիրական ընկերություններում և դառնում 25-49% բաժնետեր)։ Ներդրումային գործարքի արդյունքում պետությունը ստացավ ընկերության 49% բաժնետոմսերը (վերահսկվում էր Բելլա Մանուկյանի ղեկավարած կառավարչի միջոցով), իսկ մնացած 51%-ը մնաց մասնավոր սեփականատիրոջը՝ Գրիգորյանների ընտանիքին։

«Գլոբալ Քոննեքթ»-ի ներդրումներով ձեռք բերված բեռնատարներից երեքը ԱՆԻՖ-ի միջոցներով ընկերությունը, փաստացի, գնել է 17 նոր բեռնատար՝ նախկինում ունեցած ընդամենը 5-ի փոխարեն։ Սակայն հարցեր են առաջանում, թե արդյոք ընկերության իրական արժեքի գնահատումը չափազանցված չէր. 49% բաժնեմասի համար 700 միլիոն դրամ ներդրում կատարելով՝ պետությունը գնահատել է ողջ ընկերությունը մոտ 1.4 միլիարդ դրամ, այն դեպքում երբ ներդրումից առաջ «Գլոբալ Քոննեքթ»-ն ուներ սակավ ռեսուրսներ։ Հետևաբար, կա կասկած, որ որոշումը չափազանց նպաստավոր է եղել պետական հիմնադրամի նախկին տնօրենի ընկերոջ բիզնեսին։

Սի Էֆ Դաբլյու – Ավինյանի ընտանիքի ընկերական շրջապատի նախագիծ 2023 թվականի մայիսին հակաճգնաժամային հիմնադրամն ապշեցուցիչ արագությամբ՝ ստեղծումից ընդամենը 8 օր անց, 1.5 միլիարդ դրամ ներդրում է ուղղել նոր գրանցված «Սի Էֆ Դաբլյու» ՓԲԸ ընկերությանը։ Այս ընկերությունը գրանցված էր հարկային դրախտ համարվող Դելավերում (ԱՄՆ) և ներկայացված էր որպես կիբեռանվտանգության կրթման ծրագիր։ «Սի Էֆ Դաբլյու»-ի տնօրեն Կարինե Անդրեասյանը Երևանի քաղաքապետ Տիգրան Ավինյանի կնոջ՝ Մարիամ Փահլավունու համակուրսեցին, մտերիմ ընկերուհին ու նաև բիզնես գործընկերն է։ Այս խոշոր՝ հայկական չափանիշներով հսկայական ներդրումը տրամադրվել է հենց այն ժամանակ, երբ Ավինյանը նախագահում էր ԱՆԻՖ-ի տնօրենների խորհուրդը։

Ներդրման պաշտոնական հիմնավորումը եղել է Հայաստանի մասնավոր սեկտորի համար կիբեռանվտանգության մասնագետների պատրաստումը, սակայն մի քանի ամիս անց ընկերությունը գրեթե դադարել է գործել և որևէ արդյունք չի արձանագրել։ Չէ՞ որ ընդամենը մեկ տարի անց «Սի Էֆ Դաբլյու»-ի գործունեությունը «գրեթե դադարել էր» և այն փաստացի չգործեց նշանակված նպատակներով։ Այս կասկածելի գործարքը լրատվամիջոցների կողմից բացահայտվելուց հետո մեծ աղմուկ բարձրացրեց, և Ավինյանը հայտնվեց կոռուպցիոն մեղադրանքների թիրախում։ Վերջինս, սակայն, բոլոր մեղադրանքները հերքել է։

Բերրիմաունթ – Ավինյանի համադասարանցու ընկերությունը 2023 թվականի ընթացքում ֆոնդի մյուս խոշոր ներդրումներից մեկը եղել է «Բերրիմաունթ» ՓԲԸ-ն։ Դրամաշնորհի ձևով երկու տրանշով այս ընկերությանը հատկացվել է 960 միլիոն դրամ (մոտ 2.5 միլիոն դոլար)։ Լրատվամիջոցների տվյալներով՝ «Բերրիմաունթ» ընկերությունը հիմնադրել է Դմիտրի Ալեքսեյենկոն, ով Տիգրան Ավինյանի դպրոցական դասընկերն է։ Հատկանշական է, որ այդ պահին Ավինյանը դեռ գլխավորում էր ԱՆԻՖ-ի խորհուրդը, ուստի այս ներդրումը ևս ակնհայտ շահերի բախման տպավորություն է թողնում։ «Ազատություն» ռադիոկայանը և «Հետք»-ը հետագայում համատեղ պարզեցին, որ Ավինյանի պաշտոնավարման ընթացքում ԱՆԻՖ-ն իր միջոցներից ներդրումներ էր հատկացրել հենց նրա համադասարանցու ու կնոջ ընկերուհու ընկերություններին։ Սա հասարակության աչքում ամրապնդեց այն կարծիքը, որ հիմնադրամի միջոցները ուղղվել են իշխանության ներկայացուցիչների շրջապատի բիզնես շահերին, այլ ոչ թե հանրային շահութաբեր ծրագրերին։

Յունիվերսալ Քլոզրզ – «ոչ պատահական» օղակ բանկային ոլորտից 2023 թվականի հունիսին հակաճգնաժամային հիմնադրամը շուրջ 1.7 միլիարդ դրամ է ներդրել նաև «Յունիվերսալ Քլոզրզ» ՓԲԸ-ում։ Այս դեպքը թեև անմիջական բարեկամական կապ չունի Ավինյանի անձնական շրջապատի հետ, սակայն «Հետք»-ը գրել է, որ ընկերության իրական օգտատերերը Հայաստանի բանկային ոլորտի հայտնի ներկայացուցիչներ են։ Այսինքն՝ պետական գումարները այստեղ ևս ուղղվել են «ոչ պատահական» օղակների, այլ բանկային էլիտային, ինչը ևս կասկածներ է առաջացնում ներդրումների մաքրության հարցում։

Վերոնշյալ երեք խոշոր ծրագրերին՝ «Սի Էֆ Դաբլյու», «Յունիվերսալ Քլոզրզ», «Բերրիմաունթ», 2023 թվականի առաջին կիսամյակում տրամադրվել է ընդհանուրը 4.2 միլիարդ դրամ (ներկայիս փոխարժեքով մոտ 11 միլիոն դոլար)։ Դրանց մեծ մասը, ինչպես տեսնում ենք, կապված է Տիգրան Ավինյանի ընկերական շրջապատի կամ ազդեցիկ ֆինանսական շրջանակների հետ։ Այս դեպքերը լուրջ մտահոգություն են առաջացրել, որ ԱՆԻՖ-ի միջոցները հաճախ բաժանվել են «խնամի-ծանոթ-բարեկամ» սկզբունքով, այլ կերպ ասած՝ ծառայել իշխանության ներսում գտնվող որոշ մարդկանց «սեփական» բիզնեսների շահերին։

Քրեական գործը և առաջադրված մեղադրանքները

Այս սկանդալային բացահայտումներից հետո իրավապահները ստիպված էին արձագանքել հասարակական ճնշմանը։ 2024 թվականի ընթացքում ՀՀ Քննչական կոմիտեն սկսել է ուսումնասիրել ԱՆԻՖ-ի գործունեության չարաշահումների հավանական դրվագները, սակայն երկար ժամանակ որևէ իրական առաջընթաց չէր հաղորդվում։ Հակակոռուպցիոն ակտիվիստները քննադատեցին գործի ձգձգումը՝ կասկածելով, որ այն սովորական «ձգձգման ու փակուղու» մատնելու փորձ կարող է լինել։ Նրանք ակնարկում էին, որ Փաշինյանի կառավարման տարիներին անգամ բարձր պրոֆիլի գործերի ելքը որոշվում է «քաղաքական նպատակահարմարությամբ», այսինքն՝ իշխանական թիմի անդամները առանց վերին հրամանի պատասխանատվության չեն ենթարկվում։

Վերջապես, 2025 թվականի օգոստոսին հայտնի դարձավ, որ մեղադրանքներ են առաջադրվել ԱՆԻՖ-ի շուրջ ծավալված քրեական գործով երեք անձանց։

Մեղադրյալներն են՝ Դավիթ Փափազյան (ԱՆԻՖ-ի նախկին գործադիր տնօրեն), Բելլա Մանուկյան (ԱՆԻՖ-ի դուստր «Ձեռնարկատեր+պետություն» հակաճգնաժամային ներդրումների կառավարիչ ընկերության նախկին տնօրեն) և Կարինե Անդրեասյան («Սի Էֆ Դաբլյու» նախագծի ղեկավար)։ Փափազյանին մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի երեք հոդվածներով՝ առանձնապես խոշոր չափերի փողերի լվացում, պաշտոնեական լիազորությունների չարաշահում և փաստաթղթերի կեղծում։ Մանուկյանին մեղադրում են լիազորությունների չարաշահման և փաստաթղթերի կեղծման մեջ։ Կարինե Անդրեասյանը, որն ըստ լրագրողական բացահայտումների հանդիսանում է Ավինյանի կնոջ ընկերուհին, նույնպես մեղադրվում է առանձնապես խոշոր չափերով փողերի լվացման և պաշտոնեական դիրքի չարաշահման համար։

Գլխավոր դատախազ Աննա Վարդապետյանը դեռևս մայիսին հայտնել էր, որ քննվում են ԱՆԻՖ-ի գործունեության բազմաթիվ դրվագներ, այդ թվում՝ «Ֆլայ Արնա» ավիաընկերության, «Մասդար» արեգակնային ծրագրի, և «Ապագա Փրոջեքթս» զբոսաշրջային ծրագրի հետ կապված հնարավոր չարաշահումները։ Հատկանշական է, որ «Ապագա Փրոջեքթս» ընկերությունը (որն իրականացրել էր «Ապագա Ռեզորթ» և «Յել Էքստրեմ Պարկ» նախագծերը Տավուշի Ենոքավանում) նույնպես սնանկացել է վերջերս՝ ստանալով ԱՆԻՖ-ի աջակցություն, բայց չկարողանալով զարգացման հասնել։ Այսինքն՝ իրավապահների հետաքրքրության շրջանակը լայն է, և պետական միջոցների մսխումը կարող է լինել բազմաթիվ ուղղություններով։

Սակայն, չնայած գործի ծավալին, մեղադրյալ երեք պաշտոնյաներից որևէ մեկը այս պահին կալանավորված չէ։ Ընդհակառակը, նրանցից երկուսը՝ Փափազյանն ու Անդրեասյանը, ըստ մամուլի, արդեն լքել են երկիրը դեռ մինչ մեղադրանքների հրապարակումը։ Ոչ Փափազյանը, ոչ Անդրեասյանը չպատասխանեցին լրագրողների գրավոր հարցումներին, և հաղորդվեց, որ նրանց նկատմամբ շուտով միջազգային հետախուզում կհայտարարվի։ Մանուկյանի նկատմամբ դատարանը որպես խափանման միջոց ընտրել է գրավը։ Անկախ նրանից, թե հետագայում ինչ ընթացք կունենա գործը, արդեն իսկ ակնհայտ է, որ ԱՆԻՖ-ի պատմությունը վերածվել է խոշոր կոռուպցիոն սկանդալի, որը հարուցել է իրավապահների ուշադրությունը և հարվածի տակ դրել Փաշինյանի իշխանության հակակոռուպցիոն իմիջը։

Հավելենք, որ Դավիթ Փափազյանը սկանդալային կերպով կապված է ևս մեկ՝ միջազգային աղմկահարույց պատմության հետ։ 2023 թվականի վերջին հայտնի դարձավ, որ նա ընդգրկվել է ԱՄՆ-Իսրայել աջակցությամբ ստեղծված Գազայի հումանիտար հիմնադրամի վարչությունում։ Բրիտանական «Միդլ Իսթ Այ»-ը զեկուցեց, որ իրավապաշտպան խմբեր նրան մեղադրում են Գազայի հատվածում սննդի բաշխման ընթացքում հնարավոր ռազմական հանցագործություններին մասնակցելու մեջ։ Հայաստանի դատախազությունը հաստատել է, որ ուսումնասիրում է այս բողոքը։ Թեև սա առանձին պատմություն է, այն էլ ավելի է բարդացնում Փափազյանի դրությունը և հետապնդման հավանականությունը։

Տիգրան Ավինյանը կուլիսներում. քաղաքական հովանավորչությո՞ւն, թե՞ չստուգված մեղսակցություն

Գլխավոր հարցերից մեկը մնում է անպատասխան. որտե՞ղ է Տիգրան Ավինյանը այս պատմության մեջ։ Ավինյանը, որպես ԱՆԻՖ-ի տնօրենների խորհրդի նախագահ (2019-2023), աչքի առաջ է ունեցել վերոնկարագրված բոլոր ներդրումային որոշումները։ ԱՆԻՖ-ի շուրջ կոռուպցիոն կասկածների հրապարակումից ի վեր շատերը մատնանշում են, որ հենց նրա ղեկավարության օրոք են կատարվել այդ «ընկերական ներդրումները»՝ իր համադասարանցու և կնոջ ընկերուհու բիզնեսներին։ Այնուամենայնիվ, իրավապահ մարմինները մինչ օրս չեն հստակեցնում՝ արդյոք Երևանի գործող քաղաքապետ Ավինյանը հարցաքննվել է այս գործով, թե ոչ։ Նրան որևէ կարգավիճակ՝ ոչ որպես մեղադրյալ, ոչ որպես կասկածյալ, չի վերագրվել։ Սա, բնականաբար, ծնել է խոսակցություններ քաղաքական հնարավոր միջամտության մասին։

Վահե Սարուխանյանը՝ «Հետք» պարբերականի հետաքննող լրագրողը, որ դեռ 2023 թվականից հետևում է ԱՆԻՖ-ի շուրջ զարգացումներին, համոզված է, որ Ավինյանի անունը չի հայտնվում գործով բացառապես քաղաքական որոշման բացակայության պատճառով։ «Տիգրան Ավինյանը այսօր իշխող «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության վարչության անդամ է, Երևանի քաղաքապետ, Նիկոլ Փաշինյանի ամենամոտ մարդկանցից մեկը», – հիշեցնում է լրագրողը։ Նրա խոսքով՝ ինքը չի պնդում Ավինյանի մեղավորությունը, դա պետք է հաստատվի կամ հերքվի իրավապահների ու դատարանի կողմից, բայց փաստերն այնպես են դասավորվում, որ «եթե Ավինյանի դասընկերը ստանում է մի քանի հարյուր միլիոնի ներդրում, Ավինյանի կնոջ ընկերուհու նախագիծն ստանում է միլիարդանոց աջակցություն, ապա հարց է առաջանում՝ կոպիտ ասած, Տիգրան Ավինյանի մատը խառնվա՞ծ է այդ ամենում»։ Սարուխանյանն ընդգծում է, որ թեև դատախազությունը գուցե ուսումնասիրել է Ավինյանի հնարավոր դերակատարությունը, բայց նրա անունը հրապարակավ չի շոշափվում. «Իմ կարծիքով՝ այս ամեն ինչի հետևում քաղաքական որոշումն է։ Այսինքն՝ չկա քաղաքական որոշում, ու ըստ այդմ չկա իրավական գործընթաց»։

Իրականում, այս դիտարկումները համահունչ են իրավապահ ոլորտի որոշ փորձագետների մտահոգություններին։ «Թրանսփարենսի Ինթերնեյշնլի» հայաստանյան կառույցի ներկայացուցիչները դեռ 2025 թվականի ապրիլին զգուշացնում էին, որ եթե քննությունն այսպես ձգձգվում է, ապա կասկածներ են առաջանում բարձր մակարդակի կոռուպցիայի մասին և որ «նույնիսկ Փաշինյանի յոթնամյա կառավարությունում որոշ դեպքերում քաղաքական նպատակահարմարությունը որոշում է հայտնի գործերի ելքը»։ Երևանի նախկին փոխվարչապետ Ավինյանի կերպարը, թերևս, ընկալվում է որպես այդպիսի «քաղաքական նպատակահարմարության» գործոններից մեկը, և շատերի մոտ տպավորություն է, որ իշխող ուժի համար Ավինյանը «անձեռնմխելի» է իրավական հետապնդումից։ Ի նկատի ունեն այն հանգամանքը, որ հենց ինքը՝ Ավինյանը, երբ հարց էր բարձրացվել, ինքնավստահ հայտարարել էր, թե «երևի հետաքրքիր բացահայտումներ կլինեն իր ասուլիսում» և ակնարկել, որ իր դեմ «ոչ ոք ոչինչ չի կարող անել»։ Այդ խոսքերն էլ ավելի են սնուցել նրա անպատժելիության զգացողությունը հասարակության աչքում։ Նկատենք, որ Ավինյանն ամռան սկզբին խոստացել էր հատուկ մամուլի ասուլիսում պատասխանել ԱՆԻՖ-ի վերաբերյալ բոլոր հարցերին, սակայն այդ ասուլիսը այդպես էլ չկայացավ։

Այս իրավիճակը հաճախ համեմատվում է Հայաստանում տարածված «ԽԾԲ» (խնամի-ծանոթ-բարեկամ) երևույթի հետ, երբ ազդեցիկ պաշտոնյաների հարազատներն ու ընկերները գտնվում են արտոնյալ դիրքում։ Ավինյանի դեպքում ևս մամուլը բազմիցս մատնանշել է, որ հենց նրա պաշտոնավարման ընթացքում են պետական ներդրումներ ստացվել նրա շրջապատի ընկերությունների կողմից։ Չնայած Ավինյանը հրապարակավ հերքել է կոռուպցիոն մեղադրանքները և նույնիսկ նշել է, որ «այլ մարդիկ պետք է մեղադրվեն այլ բաների համար» (համոզմունք հայտնելով, թե ինքը պատասխանատու չէ), այդուհանդերձ հարցերի հիմնական բեռը մնում է օդում կախված՝ արդյո՞ք քաղաքական վերնախավը կպաշտպանի իր սանին մինչև վերջ, թե՞ մի օր իրավապահները կհամարձակվեն ընդգրկել նաև Ավինյանին պատասխանատվության դաշտում։

Պետական արձագանքը, վնասների վերականգնումն ու հետագա հետևանքները

Կոռուպցիոն այս գործի բացահայտումներից հետո իշխանությունը փորձեց նվազեցնել վնասները և վերադարձնել պետական ներդրումները՝ թեկուզ ուշացած քայլերով։ 2023 թվականի օգոստոսի 28-ին կառավարությունը որոշեց սկսել ԱՆԻՖ-ի հակաճգնաժամային ֆոնդի կատարած ներդրումների հետգնման գործընթացը։ Ըստ այդ որոշման, պետական ֆոնդի կողմից մասնավոր ընկերություններում արված ներդրումների դիմաց ստացված բաժնեմասերը պետք է առաջարկվեն այդ ընկերությունների մասնավոր բաժնետերերին՝ հետգնման պայմանով։

Կառավարությունը ֆիքսել է հետգնման գինը հետևյալ բանաձևով՝ ներդրված գումար + տարեկան 10.27% տոկոս դրա վրա։ Օրինակ, «Գլոբալ Քոննեքթ»-ի դեպքում 700 միլիոն դրամ ներդրման դիմաց հաշվարկվել է շուրջ 269 միլիոնի տոկոս մինչև 2025 թվականի վերջը, և պետությունը մասնավոր գործընկերներին առաջարկում է գնել իր 49% բաժնեմասը մոտ 921 միլիոն դրամ ընդհանուր արժեքով (հաշվի առնելով նաև նախկինում ստացված փոքր դիվիդենտները)։ Նմանապես որոշվել են նաև այլ ընկերությունների համար վերադարձման գումարները։

Կառավարությունը մասնավոր բաժնետերերին երկու տարբերակ է առաջարկել՝ կա՛մ մինչև 2023 թվականի դեկտեմբերի 30-ը հաստատել, որ պատրաստ են կանխավճարով վերադարձնել ամբողջ ներդրման գումարը (օրինակ՝ «Գլոբալ Քոննեքթ»-ի 700 միլիոնը) և մնացորդը վճարել մինչև 2026 թվականի մարտի 31-ը, կա՛մ վերցնել մինչև 10 տարվա ժամկետով բյուջետային վարկ՝ ամբողջ գումարը պետբյուջե մուտքագրելու համար (վերջին դեպքում, սակայն, պահանջվում է բանկային երաշխիք)։ Փաստացի, իշխանությունը փորձում է հնարավորինս արագ ազատվել մասնավոր ընկերություններում ունեցած իր բաժնեմասերից և վերականգնել պետական փողերը՝ գոնե հիմնական մասով։ Նշված չորս ընկերություններից (որոնց մեջ են մտնում վերոնշյալ «Գլոբալ Քոննեքթ», «Սի Էֆ Դաբլյու», «Յունիվերսալ Քլոզրզ», «Բերրիմաունթ» նախագծերը) մի քանիսը արդեն նախնական բանակցություններում առաջարկել էին պետությանը վերադարձնել ներդրումները 5 տարվա ընթացքում գումարային վճարումներով (առանց տոկոսների), սակայն կառավարությունը մերժել էր՝ պնդելով իր ավելի խիստ պայմանները։ Այժմ այդ մասնավոր գործընկերները կանգնած են երկընտրանքի առաջ՝ կա՛մ ընդունել կառավարության պայմանները և փրկել իրենց բիզնեսները պետական գործընկերությունից ազատվելով, կա՛մ դիմադրել և հայտնվել պետության «վատ ցուցակում»՝ հետևանքով ռիսկ ունենալով ավելի խիստ ստուգումների և իրավական խնդիրների։ Վերջին հաշվով, հաշվի առնելով, որ բոլոր այս ընկերությունները շոշափվում են ԱՆԻՖ-ի չարաշահումների քրեական գործում, կարելի է կարծել, որ իրավապահ «Դամոկլյան սուրը» կախված է նրանց գլխավերևում, և կառավարությունը դա օգտագործում է որպես լծակ՝ պետական գումարները հետ բերելու համար։

Իսկ ի՞նչ է տեղի ունեցել ԱՆԻՖ-ի մասնակցությամբ արդեն իսկ իրականացված ծրագրերի հետ. պատկերն այստեղ նույնպես հիասթափեցնող է։ Պետությունից միլիարդավոր դրամներ ստացած «Ֆլայ Արնա» և «Ապագա Փրոջեքթս» ընկերությունները սնանկացել են և դադարել գործել՝ չարդարացնելով ստացած ներդրումները։ Վերոհիշյալ «Մասդար» արևային էլեկտրակայանի նախագիծը, չնայած հռչակված կարևորությանը, այդպես էլ շինարարություն չի սկսել և մնացել է անավարտ վիճակում։ Այս ձախողումների շարքը գալիս է ընդգծելու, որ ԱՆԻՖ-ի ստեղծման բուն նպատակը՝ երկրի տնտեսական առաջընթացին նպաստող նախագծեր իրագործելը, փաստացի չկատարվեց։ Դրա փոխարեն պետությունը այժմ զբաղված է հարկատուների գումարների փրկությամբ, իսկ երբեմն նաև բախվում է միջազգային դատարաններում հնարավոր հայցերի հետ (ինչպես «Էյր Արաբիա»-ի դեպքում)։

Այս պատմությունը, սուր մտրակման պես, ի ցույց դրեց նոր Հայաստանի պարծեցած «կոռուպցիայի վերացման» խոստումների անկատարությունը։ Նիկոլ Փաշինյանի կառավարությունը տարիներ շարունակ հայտարարում էր «համակարգային կոռուպցիայի» վերացման մասին, սակայն ԱՆԻՖ-ի պատմությունը շատերի համար վերածվեց հակառակի վկայության։ Պետական բյուջեից հովանավորված մի հիմնադրամ, որը պետք է ծառայեր ազգի տնտեսական շահերին, վերածվեց իշխանության ներսում գտնվող մարդկանց համար «մեծ ուտելիքի» աղբյուրի։ Իսկ ամենավտանգավորն այն է, որ մինչ օրս այդ իրադարձությունների առանցքային գործիչներից պատասխանատվության ոչ ոք լիարժեք չի ենթարկվել։ Քննադատները սա համարում են շատ լուրջ հարված հակակոռուպցիոն պայքարին, նշելով, որ մինչև իշխանության վերին օղակներում քաղաքական կամք չլինի, այս գործի ամբողջ ճշմարտությունը հրապարակ չի գա։ ԱՆԻՖ-ի շուրջ սկանդալը դարձել է յուրօրինակ թեստ Փաշինյանի կառավարության համար՝ ցույց տալու, թե արդյո՞ք այն պատրա՞ստ է նույն կոշտությամբ պայքարելու կոռուպցիայի դեմ նաև իր առավել մտերիմ շրջապատում, թե միայն նախկիններին էր վերաբերում «նոր Հայաստանի» արդարության խոստումը։