18.02.2021
Լիբիայում եւ Լեռնային Ղարաբաղում կոնֆլիկտներում դրոններն արագորեն առաջ անցան դրանք չեզոքացնելու համար նախատեսված ցամաքային համակարգերից` ճանապարհ հարթելով խոցելի զորքերի վրա հեշտ գրոհների համար, գրում է Defense News-ը:
«Սկզբում մի տեսանյութ հայտնվեց Լիբիայից, որում թուրքական ԱԹՍ-ն ոչնչացնում է ռուսական «Պանցիր» հակահրթիռային պաշտպանության համակարգը: Այնուհետեւ Լեռնային Ղարաբաղում իսրայելական Harop-ի օգնությամբ շարքից դուրս բերվեց «Ս-300» հակաօդային պաշտպանության հրթիռային համակարգը:
Ավելին, փորձագետների կարծիքով, անօդաչու թռչող սարքերի եւ հակաօդային պաշտպանության համակարգերի միջեւ ուժերի հավասարակշռությունը համաշխարհային պատերազմների բանալին կդառնա մոտ ապագայում:
«Լիբիան, Լեռնային Ղարաբաղը եւ Սիրիան մեզ ցույց տվեցին, որ եթե գործող ուժերը չեն կարողանում պաշտպանել իրենց օդային տարածքը, ապա անօդաչու թռչող սարքերի լայն կիրառումը կարող է կյանքը ծայրաստիճան վտանգավոր դարձնել»,- նշել է Պաշտպանության հետազոտությունների թագավորական միացյալ ինստիտուտի գիտաշխատող (Մեծ Բրիտանիա) Ջասթին Բրոնք:
Անցյալ տարի թուրքական Bayraktar TB2 մարտական անօդաչուն հայտնվել էր թերթերի էջերին լիբիական հակամարտության ժամանակ: «Թուրքիան նաեւ ինժեներների ուղարկեց, որոնք կատարելագործեցին դրոնների ծրագրային ապահովումը»,- ասել է Ջալել Հարչաուին շվեյցարական Global Initiative Against Transnational Organized Crime-ից:
«Հոկտեմբերին TB2-ի արդյունավետ օգտագործումը Լեռնային Ղարաբաղում հնարավոր դարձավ նախորդ հաջողությունների շնորհիվ Լիբիայում»,- հավելել է նա: Հաղորդվում էր, որ Թուրքիան, որը սատարում էր Ադրբեջանին, հակամարտությունից առաջ ուսումնական ԱԹՍ-ներ էր ուղարկել: TB2-ները, իսրայելական բարաժավորող զինամթերքի հետ միասին, հաջողության հասան. հոլանդական Oryx հետազոտական խումբը հայտնել էր, որ 134 հայկական տանկ է ոչնչացվել ադրբեջանական 22 տանկի դեմ:
«Թուրքիան կուտակում էր իր փորձը ԱԹՍ-ների ոլորտում իսրայելական ԱԹՍ-ների վարձակալումից հետո, այնուհետեւ կիրառեց այդ փորձը սեփական ԱԹՍ-ների կառուցման համար` իսրայելական համակարգերի վրա դրված սահմանափակումների պատճառով հիասթափությունից հետո,- ասել է Բրոնքը:- TB2-ը Heron-ի նման աերոդինամիկ պրոֆիլ ունի, իսկ թուրքական Anka անօդաչուն նման է Hermes 450ճին»: Bayraktar-ի արտադրողը TB2 է վաճառել Կատարին եւ Ուկրաինային, իսկ Սերբիան դիտարկում է գնման հնարավորությունը:
«Չինաստանը եւ Թուրքիան մրցում են ԱԹՍ-ների վաճառքների համար, ուստի հարց է առաջանում` ինչու՞ Ռուսաստանը համարժեքը չունի TB2-ի վաճառքի համար: Ես շատ զարմացած եմ, որ դրանցից գրեթե չկա այդ շուկայում»,- ասել է Հարչաուին: ԱԹՍ-ների օգտագործումը Լեռնային Ղարաբաղում ընթացող մարտական գործողություններում թանկ արժեցավ. Կանադան դադարեցրեց զենքի արտահանումը Թուրքիա` TB2-ում կանադական դետալների պարունակության մասին պնդումների պատճառով, մինչդեռ անօդաչու սարքերի համար մասեր մատակարարող բրիտանական ընկերությունը նույնպես խզեց պայմանագիրը:
Բրոնքի խոսքով` մի շարք երկրներ, այդ թվում` Բրիտանիան, ուժեղացնում են իրենց ցամաքային զորքերի պաշտպանությունը: «Այս սպառնալիքի լույսի ներքո բրիտանական բանակը վերջերս կարճ կամ միջին հեռահարության համակարգ [զենիթահրթիռային համալիր] պատվիրեց, որը կոչվում է Sky Saber: Եթե դրանք տեղակայվեն մեծ քանակությամբ, ապա պետք է կտրուկ նվազեցնեն բանակի խոցելիությունը ե՛ւ հսկողության, ե՛ւ թշնամու ԱԹՍ-ների հարձակումներն այն իրավիճակներում, երբ բարեկամական պաշտպանությունն օդից հասանելի չէ»,- ասել է նա: Սակայն դրոններն անձեռնմխելի չեն, հավելել է նա: «Սիրիայում ամերիկյան եւ բրիտանական Reapers եւ Predators դրոնները շատ խնդիրներ ունեին ռուսական ռադիոէլեկտրոնային պատերազմի համակարգերի հետ: Բրոնքն ակնկալում է, որ զինվորականները կավելացնեն հակաօդային պաշտպանության համար նախատեսված ծախսերը` ԱԹՍ-ների սպառնալիքը հավասարակշռելու համար, «հատկապես` այն երկրներում, որոնք չունեն ուժեղ ավիացիա»:
«Տարբերակներից մեկը ռուսական SA-17 համակարգն է, որի հեռահարությունը 75 կիլոմետր է` TB2 հրթիռների 10 կիլոմետրի համեմատ, կամ` ավելի էժան եւ կոմպակտ SA-15 համակարգը` 10 կիլոմետր հեռահարությամբ: Արեւմտյան արտադրանքը ներառում է NASAMS համակարգը, որն արդեն օգնում է պաշտպանել Վաշինգտոնը մոտ 15 կիլոմետր շառավիղով, եւ NASAMS 2-ը` 30-40 կիլոմետր հեռահարությամբ»,- ասել է նա:
Թագավորական Միացյալ ծառայությունների ինստիտուտի ռազմական գիտությունների տնօրեն Փիթեր Ռոբերթսն ասել է, որ աշխարհը սկսում է գիտակցել ժամանակակից պատերազմների իրողությունը: «Որոշ ժամանակ ռոմանտիկ տեսակետ կար, որ անօդաչու թռչող սարքերը, տանկերը կամ հրթիռները ինքնուրույն կհաղթեն պատերազմը:- ասել է նա,- Պատերազմի դաշտում արծաթե փամփուշտ չկա»:
Ռոբերթսը հավելել է, որ քաղաքային պատերազմները նույնպես վերածնունդ են ապրում, ինչպես եւ` խաբեության արվեստը պատերազմում: «Անկախ նրանից` դա ռուսներն են Ուկրաինայում, թե իրանցիները, խայծի օգտագործումը վերադառնում է. մի բան, ինչի մասին մենք ժամանակին գիտեինք, սակայն մոռացել էինք 1990-ականներին»:
Նրա խոսքով` աշխարհը վերադառնում է նաեւ պրոքսի պատերացմների դարաշրջանին` Լիբիայից մինչեւ Լեռնային Ղարաբաղ եւ Եմեն: «Դա նշանակում է, որ պատերազմները վարում են գերտերությունները` վարձկանների, հովանավորվող պարտիզանական խմբավորումների եւ ապստամբներ ներգրավմամբ,- ասել է նա:- Դա նաեւ նշանակում է, որ ավելի բարդ զենքը կհայտնվի ավելի փոքր ոչ պետական խմբավորումների ձեռքում, ինչպիսիք են հութիները Եմենում, ովքեր թեւավոր եւ բալիստիկ հրթիռներ եւ ԱԹՍ-ներ են օգտագործում»:
