Ստեփանակերտում ադրբեջանական իշխանությունները քանդել են Այվազովսկու հուշարձանը հենց նրա ծննդյան օրը. ինչի մասին է խոսում Մարիա Զախարովայի լռությունը

31.07.2025, ԹԱՄԱՐԱ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

Ստեփանակերտում Հովհաննես Այվազովսկու հուշարձանը քանդեցին հենց նրա ծննդյան օրը: Սա պատահական համընկնում չէ, այլ հաշվարկված նվաստացում՝ քաղաքից պոկելու այն նկարչի անունը, ում հիշատակը այստեղ մշակույթի բնական մաս էր:

Սա չի կարելի անվանել «տարածքի վերակազմակերպում»։ Սա ծրագրված քայլ է։ Հուշարձանը տեղադրվել էր 2021 թվականին՝ «Ռուսական փառքի ծառուղու» նախագծի շրջանակում՝ տեղի իշխանությունների, ռուսական համայնքի և ռուս խաղաղապահների ներկայությամբ: Այսպիսի նշանը ջնջելը սովորական շինարարություն չէ, այլ ցուցադրական «մաքրում»՝ ասելու համար, թե իբր այստեղ ոչինչ չի եղել: Աշխարհում սա կոչվում է մշակութային զտում:

Խոսքը միայն մեկ կոթողի մասին չէ։ Վերջին մեկ տարվա ընթացքում Ղարաբաղում հերթով փոխվել են անուններ, քանդվել են շենքեր, ջնջվել է հայկական հետքի ամեն մանրուք։ Սա գծված քաղաքականություն է՝ ժառանգությունը ոչնչացնելու, ոչ թե պատահական դրվագների շարք։

Ու՞ր է Մարիա Զախարովան այս պահին։ Երբ պետք էր կրկնել, որ Ռուսաստանը ճանաչում է Ղարաբաղը որպես Ադրբեջանի տարածք, հայտարարությունները պատրաստ էին։ Իսկ երբ Բաքուն կոտրում է հուշարձան, որը կարևոր է և՛ Ռուսաստանի, և՛ համաշխարհային մշակույթի համար, տիրում է լռություն։ Լռել նշանակում է համաձայնել։ Այդ լռությունն ավելի բարձր է խոսում, քան ցանկացած արդարացում. «եթե մերն է քանդում, կարելի է չնկատել»։

Դատապարտող խոսք հնչեցրին հուշարձանի հեղինակները, լրագրողներն ու հասարակական գործիչները։ Բայց նրանք, ովքեր պարտավոր են, նույնիսկ խոսքով, պաշտպանել մշակութային հիշողությունը, անցան կողքով։ Սա ամոթալի է։

Իմաստը պարզ է ու տգեղ. «հետքերը ջնջել» նշանակում է մարդկանց և նրանց պատմությանը ասել՝ «դուք չկաք»։ Բայց հիշողությունն այդպես չի աշխատում։

Մաքրված պատվանդանն ավելի շատ բան է ասում պատվիրատուների մասին, քան հազար պաշտոնական խոսք. անինքնավստահություն և վախ՝ նույնիսկ բրոնզե կիսանդրուց։ Եթե դիվանագիտությունը չի համարձակվում ասել «վանդալիզմ», դա կասեն թանգարանները, ակադեմիաները, արվեստագետներն ու մամուլը։ Քանի որ հուշարձաններ քանդելով իշխանությունները չեն ուժեղանում, այլ միայն իրենց ամոթն են մեծացնում։

ՎԵՐՋԻՆ ԺԱՄ.

Լեռնային Ղարաբաղի Ստեփանակերտում տեղադրված հայկական ծագումով ռուս նկարիչ Իվան Այվազովսկու հուշարձանի քանդումը Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից պետական մակարդակով խրախուսվող և հրահրվող վանդալիզմի օրինակ է, «Лента.ру»-ին տված հարցազրույցում հայտարարել է Պետդումայի ԱՊՀ հարցերով հանձնաժողովի փոխնախագահ Կոնստանտին Զատուլինը։

Ավելի վաղ հայտնի դարձավ, որ Ադրբեջանի իշխանությունները հայ ծովանկարչի ծննդյան օրը ապամոնտաժել են Այվազովսկու հուշարձանը։

«Բացի այն փաստից, որ սա բարբարոսական գործողություն է, այն, ինչպես շատ բարբարոսական գործողություններ, անկեղծ ասած, հիմար և անխոհեմ բնույթ ունի։ Այվազովսկին գեղանկարչության համընդհանուր ճանաչված հանճար է, որը գնահատվել է ոչ միայն Ռուսական կայսրությունում, այլև ամբողջ աշխարհում», - նշել է ռուսաստանցի քաղաքական գործիչը։

«Հայկական մշակութային ազդեցության դեմ պայքարող այդ հրաշալի մարտիկներն, որոնք այսօր իշխում են նախկին Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության տարածքում, ըստ էության, չեն սահմանափակվել միայն Այվազովսկու հուշարձանի ապամոնտաժմամբ։ Նրանք արդեն հասցրել էին պղծել Չարդախլու հայկական գյուղում ծնված խորհրդային հայտնի զինվորական առաջնորդների հուշարձանները, ազդարարել կրոնական հուշարձանների քանդման քաղաքականություն և ոչնչացրել մեծ թվով խաչքարեր», - ասել է պատգամավորը։

Բացի դրանից, այսօր Ադրբեջանում, պաշտոնական մակարդակով, մշակվում է մի տեսություն Ղարաբաղի տարածքում գտնվող պատմամշակութային հուշարձանների ենթադրաբար ոչ հայկական ծագման մասին, նշել է խորհրդարանականը։ Խոսքը 6-րդ, 10-րդ, 11-րդ և 12-րդ դարերի վանքերի մասին է, պարզաբանել է նա։

«Սա բարբարոսություն է և այս բարբարոսությունը ՝ այսօրվա Ռուսաստանի կամ, ասենք, այսօրվա Հայաստանի հետ լարված հարաբերություններով ինչ-որ կերպ արդարացնելու փորձեր։ Եվ երկրի ղեկավարությունը կամ աչք է փակում, կամ ուղղակիորեն խրախուսում է այդ բարբարոսական գործողությունները», - եզրափակել է Զատուլինը։