15.12.2024

Երբ առյուծները մահանում են, շակալները սկսում են իրենց խնջույքը։ Սիրիայի՝ որպես միասնական պետության կործանումից հետո, նրա տարածքները դարձել են Թուրքիայի, Իսրայելի և Սիրիական Քուրդիստանի միջև կատաղի բաժանման առարկա։ Այս երկրները, ինչպես գիշատիչներ, պատառոտում են երբեմնի մեծ երկրի մնացորդները՝ ձգտելով յուրացնել իրենց բաժինը։
Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը, բացահայտ հայտնելով իր մտադրությունները, փաստորեն Իդլիբը, Հալեպը, Դամասկոսը և Ռաքքան վերածում է նոր նահանգների։ Ավելին, նա համարձակորեն մարտահրավեր է նետում տարածաշրջանի բոլոր երկրներին՝ վերանայելով Առաջին համաշխարհային պատերազմի արդյունքները։ Նրա հայտարարությունները պարզապես սպառնալիքներ չեն, այլ ծրագրեր, որոնք, եթե չկանգնեցվեն, ընդմիշտ կփոխեն Մերձավոր Արևելքի դեմքը։ Բայց պետք է հիշեցնել Էրդողանին, որ Արարատ լեռը և Կարսի մարզը, որոնք նա այդքան ձգտում է տեսնել իր դրոշի տակ, երբեք չեն պատկանել Օսմանյան կայսրությանը։ Եվ չեն պատկանելու։
Սակայն ոչ միայն Թուրքիան է ակտիվացել այս իշխանության վակուումում։
Սիրիական Քուրդիստանը հայտնվել է ուշադրության կենտրոնում՝ որպես առանցքային տարածաշրջան, որը կարող է մարտահրավեր նետել թուրքական հավակնություններին։ Եթե քրդերին հաջողվի ԱՄՆ-ի և Իսրայելի աջակցությամբ պաշտպանել իրենց տարածքները թուրքական ներխուժումից, դա կլինի պատմական քայլ։ Սա հնարավորություն է անկախության համար և պետություն ստեղծելու, որը կդառնա խոչընդոտ Թուրքիայի համար։
Հիմա այն պահն է, երբ տարածաշրջանի բոլոր բնիկ ժողովուրդները պետք է միավորվեն։ Հայերը, հույները, արաբները, հրեաները և մյուսները պարտավոր են աջակցել քրդերին։ Սա պարզապես պայքար չէ տարածքի համար, այլ պայքար է տարածաշրջանի ապագայի համար, թուրքական գեգեմոնիզմին դիմադրելու համար։
Ինչո՞ւ է Իսրայելը այդքան շահագրգռված Քուրդիստանով։ Պատասխանը պարզ է․ քրդերը այն ուժն են, որը կարող է թուլացնել Թուրքիան։ Իսրայելը, որն արդեն երկար ժամանակ կախված է թուրքական էներգետիկ ռեսուրսներից, փնտրում է այլընտրանքներ, և Քուրդիստանը կարող է դառնալ դրանցից մեկը։ Էրդողանը լավ հասկանում է այս ծրագրերը և պատրաստ է անել ամեն ինչ՝ դրանք ձախողելու համար։
Միաժամանակ Իսրայելի գործողությունները, որոնք ուղղված են Պաղեստինի, Լիբանանի և Սիրիայի արմատական ուժերի դեմ պայքարին, ինչպես նաև Սիրիայում ընդդիմադիր խմբավորումներին, հանգեցրել են Իրանի և Ռուսաստանի ազդեցության կտրուկ թուլացման այս տարածաշրջանում։ Արդյո՞ք հավանական է, որ Ռուսաստանը և Իրանը պարզապես «վաճառեցին» Սիրիան։ Ռուսաստան՝ հանուն Ուկրաինայում խաղաղության, Իրանը՝ հանուն պատժամիջոցների վերացման։ Այս հարցերի պատասխանները թաքնված են քաղաքական ինտրիգների մթնոլորտում, բայց ակնհայտ է մեկ բան․ առաջացած վակուումում Թուրքիան, մի կողմից, և Իսրայելի, ԱՄՆ-ի և Քուրդիստանի դաշինքը՝ մյուս կողմից, սկսել են իրենց խաղը։
Էրդողանը հայտարարել է, որ առաջիկա ամիսները վճռորոշ են լինելու Թուրքիայի համար։ Եթե նրան հաջողվի գրավել Սիրիական Քուրդիստանը, Թուրքիան կդառնա լուրջ անկախ խաղացող համաշխարհային ասպարեզում։ Սա նաև Իսրայելին կդնի խոցելի վիճակում և, հնարավոր է, կմոտեցնի թուրք առաջնորդին իր հավակնություններին՝ գրավել Երուսաղեմը։ Այս սցենարը հսկայական սպառնալիքներ է պարունակում ողջ տարածաշրջանի, այդ թվում՝ Հայաստանի համար։
Հայաստանը կանգնելու է ճակատագրական ընտրության առջև։ Եվրոպացի դիտորդներն ու անվերջանալի բանակցությունները չեն փրկի երկիրը։ Հարցը կանգնած է այսպես․ առանց պայքարի հանձնվել՝ ընդունելով Ադրբեջանի նախագահ Ալիևի պայմանները և դառնալով Էրդողանի կայսրության մաս, թե՞ պատրաստվել պատերազմին։ Այո, սա կոշտ է հնչում, բայց միայն ուժը կարող է պահպանել անկախությունը։
Եթե Էրդողանը պարտվի Սիրիական Քուրդիստանում, նա կբախվի խնդիրների հենց Թուրքիայի ներսում։ Թուրքական Քուրդիստանը կարող է դառնալ բախման խնձոր, որը կբաժանի երկիրը։ Ինքը՝ Թուրքիայում, արդեն քննարկվում են կոնֆեդերացիայի հնարավոր ձևաչափեր՝ քայքայումը կանխելու համար, բայց այս սցենարի հավանականությունը փոքր է։
Հայաստանի համար այս հեռանկարը կարող է դառնալ հնարավորությունների պատուհան։ Եթե Թուրքիան թուլանա, հայերը կարող են վերադարձնել Արցախը, և հաջողության դեպքում՝ քրդերի հետ համաձայնության գալ Արարատի և Կարսի մարզի վերադարձի վերաբերյալ։ Սակայն դրա համար պետք է պատրաստ լինել, ակտիվորեն աշխատել ԱՄՆ-ի և Իսրայելի հետ՝ կառուցելով դաշինքներ, որոնք կկարողանան պաշտպանել ազգի շահերը։
2025 թվականը խոստանում է լինել բեկումնային։ Աշխարհը փոխվում է, և Հայաստանը պետք է պատրաստ լինի այս փոփոխություններին։ Դատարկ խոսակցությունների ժամանակն անցել է։ Գործելու ժամանակն է։ Պատմությունը սիրում է նրանց, ովքեր պայքարում են իրենց ապագայի համար, այլ ոչ թե նրանց, ովքեր այն կորցնում են։ Հայեր, պատրաստվեք պատերազմին։
Արիկ ՄԱՆՈւԿՅԱՆ