Google-ը խոստովանել է սեյսմիկ նախազգուշացման համակարգի խափանումը Թուրքիայի 2023 թվականի կործանարար երկրաշարժի ժամանակ
- YO
- 29 июл.
- 3 мин. чтения
29.07.2025, ԱՆՆԱ ՍԱՐԳՍՅԱՆ
2023 թվականի փետրվարի 6-ին Թուրքիայում և Սիրիայում տեղի ունեցած կործանարար երկրաշարժը ոչ միայն հազարավոր կյանքեր խլեց, այլև բացահայտեց ժամանակակից տեխնոլոգիաների խոցելիությունը բնական աղետների դեմ պայքարում։ 2025 թվականի հուլիսի 29-ին Google-ի կողմից իր Android Earthquake Alerts (AEA) համակարգի խափանման խոստովանությունը բարձրացրեց մի շարք կարևոր հարցեր՝ սկսած տեխնոլոգիական հսկաների պատասխանատվությունից մինչև ազգային ենթակառուցվածքների և տեխնոլոգիաների սահմանափակումների դերակատարումը։
Google-ի AEA համակարգը, որը հիմնված է միլիոնավոր Android սմարթֆոնների տվիչների վրա, նախատեսված է վաղ նախազգուշացումներ տրամադրել սեյսմիկ ակտիվության դեպքում։ Այս համակարգի գաղափարը հեղափոխական է. այն կարող է վայրկյաններ շահել մարդկանց կյանքեր փրկելու համար։ Սակայն Թուրքիայի դեպքը ցույց տվեց, որ անգամ լավագույն մտադրություններով ստեղծված համակարգերը կարող են ձախողվել՝ թողնելով աղետալի հետևանքներ։
Google-ի նախնական հայտարարությունները, թե համակարգը գործել է նորմալ, իսկ օգտատերերը պարզապես չեն նկատել նախազգուշացումները, մեղմ ասած, տարօրինակ էին։ Այս դիրքորոշումը խաթարում էր ընկերության նկատմամբ վստահությունը՝ հատկապես այն պայմաններում, երբ Թուրքիայի բնակչության շուրջ 70%-ը օգտվում է Android սմարթֆոններից։ Ընկերության խոստովանությունը՝ ուշացած, բայց այնուամենայնիվ արված, որ երկրաշարժի ուժգնությունը սխալ է գնահատվել, և համակարգը չի արձագանքել բավարար արագությամբ ու ճշգրտությամբ, բարձրացնում է իրավական և էթիկական պատասխանատվության հարցը։
Արդյո՞ք տեխնոլոգիական ընկերությունները պետք է կրեն իրավական պատասխանատվություն իրենց համակարգերի ձախողումների համար, հատկապես, երբ դրանք առնչվում են մարդկային կյանքերի հետ։ Սա բարդ հարց է, քանի որ տեխնոլոգիան դեռևս կատարելության չի հասել։ Սակայն անփութությունը կամ անբավարար թեստավորումը կարող են դիտվել որպես պատասխանատվության հիմք։ Այս դեպքը պետք է դառնա կարևոր նախադեպ՝ մշակելու համար նորմատիվ իրավական ակտեր, որոնք կկարգավորեն նմանատիպ համակարգերի գործունեությունը և կպարտադրեն ընկերություններին ավելի մեծ պատասխանատվություն կրել իրենց արտադրանքի համար։
Google-ը շեշտում է, որ իր AEA համակարգը «չի փոխարինում ազգային սեյսմիկ նախազգուշացման ծառայություններին, այլ միայն լրացնում է դրանք»։ Սա առանցքային հայտարարություն է։ Ժամանակակից տեխնոլոգիաները, որքան էլ առաջադեմ լինեն, չեն կարող ամբողջությամբ փոխարինել պետական մակարդակով մշակված և իրականացված սեյսմիկ մոնիթորինգի և նախազգուշացման համակարգերին։
BBC-ի հարցազրույցներում մի շարք փորձագետներ նշել են, որ որոշ երկրներ չափազանց են ապավինում նման տեխնոլոգիաներին, որոնք դեռևս ամբողջությամբ չեն փորձարկվել և հաստատված չեն։ Սա լուրջ մտահոգություն է, քանի որ տեխնոլոգիական լուծումները, ինչպիսին է AEA-ն, պետք է դիտվեն որպես լրացուցիչ գործիք, այլ ոչ թե հիմնական պաշտպանության միջոց։ Կառավարությունները պետք է ներդրումներ կատարեն իրենց սեփական, ամուր և փորձարկված սեյսմիկ ենթակառուցվածքների զարգացման մեջ։
Թուրքիայի դեպքը վառ օրինակ է, որ անգամ ամենահզոր տեխնոլոգիական համակարգերը դեռևս անպաշտպան են անկանխատեսելի բնական աղետների դեմ։ Այս դեպքը մեզ սովորեցնում է, որ տեխնոլոգիաներն ունեն իրենց սահմանափակումները։
Սմարթֆոնների տվիչները, որքան էլ բազմաթիվ լինեն, չեն կարող փոխարինել պրոֆեսիոնալ սեյսմոգրաֆներին։ Երկրաշարժի ուժգնության և էպիկենտրոնի ճշգրիտ գնահատումը կրիտիկական է վաղ նախազգուշացման համար։ Google-ի խոստովանությունը սխալ գնահատականի մասին ցույց է տալիս տվյալների մեկնաբանման բարդությունը։
Ցանկացած ծրագրային ապահովում կարող է պարունակել սխալներ կամ ունենալ անբավարար արդյունավետություն աննախադեպ իրավիճակներում։ Այս դեպքում ալգորիթմը չի կարողացել ճիշտ դասակարգել ազդանշանները՝ հանգեցնելով միլիոնավոր մարդկանց համար ամենակարևոր ահազանգի բացթողմանը։
Անգամ եթե ահազանգերը ստացվեն, մարդկային գործոնը մնում է կարևոր։ Օգտատերերը պետք է տեղեկացված լինեն համակարգի գործունեության մասին և իմանան, թե ինչպես արձագանքել ահազանգերին։ Մշտական իրազեկումը և վարժանքները անհրաժեշտ են արդյունավետության համար։
Թուրքիայի 2023 թվականի երկրաշարժը և Google-ի AEA համակարգի խափանումը պետք է դիտվեն որպես կարևոր դաս բոլորի համար՝ ինչպես տեխնոլոգիական ընկերությունների, այնպես էլ կառավարությունների։ Այն ընդգծում է, որ մարդկանց կյանքերի անվտանգությունը չի կարող ամբողջությամբ հանձնվել մեկ տեխնոլոգիական լուծմանը։ Անհրաժեշտ է համատեղել ամուր ազգային ենթակառուցվածքները ժամանակակից տեխնոլոգիաների հետ՝ հաշվի առնելով դրանց սահմանափակումները։
Ապագայում տեխնոլոգիական զարգացումները կշարունակվեն, սակայն պետք է խստացվեն դրանց փորձարկման և հաստատման մեխանիզմները, հատկապես այն ոլորտներում, որոնք անմիջականորեն առնչվում են մարդկային անվտանգությանը։ Միայն համակողմանի մոտեցմամբ, որը կներառի տեխնոլոգիական նորարարությունը, պետական պատասխանատվությունը և հանրային իրազեկումը, կարող ենք արդյունավետորեն պաշտպանվել բնական աղետներից։
Ի՞նչ կարծիք ունեք այս վերլուծական հոդվածի վերաբերյալ։ Կա՞ն այլ կետեր, որոնք կցանկանայիք քննարկել։
