Ամերիկյան դատարան, հայկական ճնշում. արդյո՞ք Դոգը քաղաքական բանտարկյալ է

31.05.2025

Լաս Վեգասի դատարանում այժմ ուսումնասիրվում է հայաստանցի ընդդիմադիր գործիչ Վարդան Ղուկասյանի (մականունը՝ «Դոգ») գործը։ Վերջինս նախկինում ծառայել է ՀՀ ռազմական ոստիկանությունում և հանդիսանում է «Դոկ» կուսակցության առաջնորդ։ 2025 թ. փետրվարին նա կալանավորվել է ԱՄՆ-ում՝ ներգաղթային օրենսդրությունը խախտելու կասկածանքով։ Միացյալ Նահանգների իշխանությունները պատշաճ ընթացակարգով ուսումնասիրում են և՜ նրա միգրացիոն կարգավիճակի հնարավոր խախտումները, և՜ Հայաստանի գլխավոր դատախազության ներկայացրած արտահանձնման միջնորդությունը։ Ստորև փաստերով ներկայացված են այս գործի մանրամասները՝ ՀՀ-ում առաջադրված բազմադրվագ մեղադրանքներից մինչև ԱՄՆ-ում ընթացող դատավարության փուլերը և դրանց ուղեկցող արձագանքները։

Հայաստանում ներկայացված մեղադրանքներն ու դրանց բովանդակությունը

Վարդան Ղուկասյանը Հայաստանում հետապնդվում է շուրջ երկու տասնյակ քրեական դրվագներով։ Մասնավորապես, նրան մեղադրանքներ են առաջադրվել խարդախության, շորթման, սպառնալիքների և բռնություն հրապարակայնորեն քարոզելու համար։ Ինտերնետային ուղիղ եթերներում նա հաճախ կոշտ, հայհոյախառն քննադատությունների էր ենթարկում թե՛ իշխանություններին ու իրավապահ կառույցներին, թե՛ ընդդիմադիր գործիչներին։ Ղուկասյանը իրեն առաջադրված մեղադրանքները չի ընդունում։

Առավել ուշադրության է արժանանում շորթման բազմադրվագ մեղադրանքը։ ՀՀ Քննչական կոմիտեի տվյալներով՝ Ղուկասյանն ու նրա համախոհները ապօրինի կերպով խոշոր գումարներ են պահանջել տարբեր անձանցից։ Մասնավորապես, քննությամբ պարզվել է, որ «Հանրային ձայն» կուսակցության առաջնորդներ Վարդան Ղուկասյանը («Դոգ»), Արտակ Գալստյանը («Վանոյի Արտակ») և ևս երկու անձ կազմակերպված խմբով քաղաքացի Տիգրան Արզաքանցյանից շորթել են 110.000 ԱՄՆ դոլար (մոտ 53,8 մլն դրամ)։ Նրանց վերագրվում է նաև մեկ այլ դրվագ, ըստ որի՝ գիշերային ակումբի ներկայացուցչից «ծառայություններ մատուցելու քողի տակ» պահանջել են 60–100 հազ. ԱՄՆ դոլար և սպառնալիքներով ստացել են այն։ 2023-ին Քննչական կոմիտեն Ղուկասյանի նկատմամբ հարուցել է հանրային քրեական հետապնդում, որպես խափանման միջոց ընտրել կալանք և նրան միջազգային հետախուզման է հայտարարել։

Բացի ֆինանսական շորթումներից, գործով առկա են նաև այլ ծանր մեղադրանքներ։ Նշվում է, որ Ղուկասյանը մեղադրվում է նախկին դատավոր Արշակ Վարդանյանին զրպարտելու, արդարադատության իրականացմանը խոչընդոտելու, ինչպես նաև դատարանի նկատմամբ անհարգալից վերաբերմունք դրսևորելու մեջ։ Մամուլի հայտնած տեղեկություններով՝ մեղադրանքները ներկայացված են ՀՀ Քրեական օրենսգրքի հին և նոր հոդվածներով (օրինակ՝ հին օրենսգրքի 137.1-րդ հոդվածով՝ վիրավորանք, նոր օրենսգրքի 489-րդ և 490-րդ հոդվածներով՝ բռնության կոչեր և այլն)։

Հատկանշական է, որ մեղադրանքների թվում նշվում է նաև «երեխաների պոռնոգրաֆիկ նյութեր տարածելու» դրվագ։ Պաշտպանական կողմը պնդում է, թե սա փաստերի աղավաղում է։ Մասնավորապես, խոսքը վերաբերում է 2023 թ․ Գավառում տեղի ունեցած աղմկահարույց դեպքին, երբ մի մայր անչափահաս դուստրերին ենթարկել էր բռնության և սեռական շահագործման, իսկ գործողությունները տեսանկարահանվել ու տարածվել էին համացանցում։

Ղուկասյանը, ըստ փաստաբանի, հրապարակել էր սոսկ բռնության զոհ դարձած երեխաների լուսանկարները՝ նպատակ ունենալով բարձրաձայնել հանցագործությունը և օգնել դրա բացահայտմանը։ Դեպքից հետո իրավապահները կալանավորել են մորը և կանխել մանկապղծության շարունակությունը։ Պաշտպաններն ընդգծում են, որ Ղուկասյանի գործողության պատճառը հանցագործության բացահայտմանն աջակցելն էր, և «պոռնոգրաֆիկ նկարների տարածում» որակումը չի համապատասխանում իրականությանը։

Մուտքը ԱՄՆ, ներգաղթային կարգի խախտումը և ԱՄՆ օրենսդրությունը

Վարդան Ղուկասյանը Միացյալ Նահանգներ է մուտք գործել 2022 թ. փետրվարի 19-ին՝ հավանաբար զբոսաշրջային վիզայով, և, ըստ ԱՄՆ մաքսային ու ներգաղթային ծառայության, նա չէր լքել երկիրը իրեն թույլատրված ժամկետում։ 2025 թ. փետրվարի 20-ին Ղուկասյանը ձերբակալվել է Նևադայի նահանգի Լաս Վեգաս քաղաքում ԱՄՆ ներգաղթային և մաքսային ոստիկանության (ICE) կողմից և տեղափոխվել է կալանքի՝ իր ներգաղթային կարգավիճակի խախտման գործով ընթացող վարույթի շրջանակում։ ICE-ի խոսնակը հայտնել է, որ 47-ամյա Վարդան Յուրիկի Ղուկասյանը, լինելով ՀՀ քաղաքացի, գտնվում է Լաս Վեգասի Հենդերսոնի ներգաղթային կալանավայրում և սպասում է ներգաղթային վարչական դատարանի որոշմանը։

ԱՄՆ ներգաղթային օրենսդրության համաձայն՝ վիզայի ժամկետը կամ մուտքի թույլտվության պայմանները խախտած օտարերկրյա քաղաքացիները ենթակա են վարչական արտաքսման (deportation)։ Ղուկասյանի դեպքում, ԱՄՆ-ում ցանկացած այլ օրենքի խախտում չգտնվելու պարագայում, հենց ժամկետանց գտնվելը բավական է նրան երկրի տարածքից հեռացնելու համար։ Բացի այդ, վճռորոշ գործոն է նրա նախկին դատվածությունը․ ամերիկյան օրենքներով՝ նախկինում քրեական հանցագործության համար դատապարտված անձը զրկվում է ԱՄՆ-ում մնալու կամ ներգաղթային որևէ դրական կարգավիճակ ստանալու իրավունքից։ Այդ պատճառով Ղուկասյանի 2014 թ. դատվածությունը կարող է ծառայել որպես արտաքսման լրացուցիչ հիմք։

Ներգաղթային գործընթացի շրջանակում Ղուկասյանը ներկայում կանգնած է ներգաղթային դատարանի (գործում է ԱՄՆ արդարադատության նախարարության քաղաք արտաքսման գործերով գործակալության՝ EOIR-ի կազմում) առաջ։ Դատավարության ընթացքում նա օգտվում է իր պաշտպանվելու իրավունքից՝ ներգրավելով փաստաբաններ և վիճարկելով ԱՄՆ իշխանությունների առաջադրած արտաքսման հիմքերը։ Հայտնի է, որ նրա պաշտպանությունն ապահովում է ամերիկյան իրավաբաններից բաղկացած խումբ․ մասնավորապես նշվում է, որ ներգրավված են չորս ամերիկացի փաստաբաններ։

Ներգաղթային կալանքի պայմաններում Ղուկասյանը փաստացի գտնվում է փակ հաստատությունում, սակայն նրա պաշտպանը պնդում է, թե նա «ձերբակալված չէ» սովորական քրեական իմաստով և պարզապես գտնվում է ԱՄՆ լիազոր մարմինների հատուկ պահպանության տակ՝ որոշ սահմանափակումներով։ Այնուամենայնիվ, այս պնդումը մասամբ հակասվում է պաշտոնական տեղեկատվությանը, քանի որ ICE-ի ներկայացուցիչը հստակ նշել է, որ Ղուկասյանը ձերբակալված է, և նրան սպառնում է արտաքսում։

Ղուկասյանի ներգաղթային կարգավիճակը բարդացնում է Հայաստանի կողմից ներկայացված արտահանձնման պահանջը։ ՀՀ գլխավոր դատախազությունը դեռ 2023 թ. ԱՄՆ իրավասու մարմիններին է փոխանցել արտահանձնման միջնորդություն՝ հիմնված վերոնշյալ բազմաթիվ մեղադրանքների վրա։ Այսպիսով, ԱՄՆ-ի կողմից Ղուկասյանի հեռացումը երկրից կարող է իրականացվել ոչ թե որպես սովորական վարչական արտաքսում դեպի ցանկացած երրորդ երկիր, այլ՝ հատուկ արտահանձնման կարգով դեպի Հայաստան, եթե դատարանը բավարարի այդ միջնորդությունը։ Տեսականորեն, դատարանը կարող է քննարկել նաև նրան այլ երկիր արտաքսելու տարբերակ, սակայն դա հնարավոր է միայն դատարանի որոշմամբ և Ղուկասյանի համաձայնությամբ։

Նախկին (2014 թ.) շորթման դատավճիռը և դրա ազդեցությունը արտահանձնման վրա

Վարդան Ղուկասյանի կենսագրության մեջ արդեն առկա է մեկ դատվածություն Հայաստանում։ Մոտ մեկ տասնամյակ առաջ՝ 2014 թվականին, նա մեղավոր է ճանաչվել շորթման մի դրվագով և դատապարտվել ազատազրկման։ Գործի մանրամասները լայն հանրությանը հայտնի չեն, սակայն փաստաբանների պնդմամբ՝ խոսքը վերաբերում է ընդամենը 50 ԱՄՆ դոլարի շորթման դեպքին։ Չնայած այդ գումարի չնչին չափին, գործը քրեականացվել է, և Ղուկասյանը կրել է դատավճռով սահմանված պատիժը։

Սակայն պաշտպանական կողմը վիճարկում է 2014 թվականի այդ դատավճռի իրավաչափությունն ու արժանահավատությունը։ Փաստաբան Լևոն Բաղդասարյանի խոսքով՝ Վարդան Ղուկասյանը տվյալ հանցագործությունը չի կատարել և մեղքը ստանձնել է ուժեղ ճնշումների և սպառնալիքների ազդեցության տակ։ Փաստաբանը նկարագրել է սարսափելի մի դրվագ, ըստ որի՝ իրավապահների կամ նրանց հետ առնչություն ունեցող անձանց կողմից Ղուկասյանի մայրը ապօրինի զրկվել է ազատությունից։ Նրան տարել են Նուբարաշենի աղբավայր, թողել այնտեղ և ահազանգել, թե՝ «հաջորդ անգամ այստեղ կթաղեն», եթե որդին չխոստովանի մեղքը։ Մոր կյանքի համար վախեցած՝ Ղուկասյանը, իբր, համաձայնել է ստորագրել ինքնախոստովանական ցուցմունք և արդյունքում դատապարտվել է։ Եթե այս պատմությունը ճշմարիտ է, ապա այն վկայում է իրավական կամայականության և հնարավոր քաղաքական կամ կոռուպցիոն միջամտության մասին։ Պաշտպանական կողմը հենց այս մեկնաբանությամբ էլ ներկայացնում է 2014 թվականի դատավճիռը ԱՄՆ դատարանին։

ԱՄՆ ներգաղթային օրենսդրության շրջանակում օտարերկրյա դատավճիռները կարող են վճռորոշ նշանակություն ունենալ։ Քանի որ Ղուկասյանը պաշտոնապես համարվում է դատապարտված հանցագործ, այս հանգամանքը կարող է հիմք հանդիսանալ նրա արտաքսման համար (ինչը արդեն նշվել է վերևում)։ Սակայն այստեղ ի հայտ է գալիս կարևոր հարց. արդյո՞ք այդ դատավճիռը կարելի է համարել իրավաչափ և օրինական։ Ղուկասյանի փաստաբանները ներկայացրել են վերը նշված փաստարկները՝ փորձելով ապացուցել, որ 2014 թվականի վճիռը եղել է ճնշման արդյունք և չի արտացոլում իրական հանցագործություն։ Եթե դատարանը հաշվի առնի այս փաստարկները, այն պետք է որոշի՝ արդյո՞ք այդ դատավճիռը կարող է ծառայել որպես արդարացված հիմք նրա արտաքսման կամ արտահանձնման համար։

Արդեն հայտնի է, որ Լաս Վեգասի դատարանը հատուկ ուշադրությամբ ուսումնասիրում է 2014 թվականի այդ վճիռը՝ զուգահեռ դիտարկելով Հայաստանում հարուցված նոր քրեական գործի դրվագները։ Սա նախադեպային իրավիճակ է, երբ ամերիկյան ներգաղթային դատարանը փաստացի գնահատում է օտարերկրյա՝ Հայաստանի արդարադատության որակը՝ պարզելու համար, թե նախկին դատավճիռը որքան ազդեցություն կարող է ունենալ Ղուկասյանի ներկայիս ներգաղթային գործի վրա։

Վարդան Ղուկասյանի պաշտպանական կողմի դիրքորոշումներն ու փաստարկները

Վարդան Ղուկասյանի պաշտպանական թիմը՝ ներառյալ ԱՄՆ-ում նրան ներկայացնող փաստաբաններն ու Հայաստանում նրա շահերը պաշտպանող Լևոն Բաղդասարյանը, ընտրել է բազմակողմանի ռազմավարություն՝ միաժամանակ բախվելով և՛ Հայաստանում առաջադրված քրեական մեղադրանքներին, և՛ ԱՄՆ ներգաղթային գործընթացին։ Նրանց հիմնական թեզն այն է, որ Հայաստանում հարուցված քրեական գործերը քաղաքական հետապնդման դրսևորում են և նպատակ ունեն լռեցնել ընդդիմախոս գործչին։ Պաշտպանները պնդում են, որ Ղուկասյանը՝ իր հրապարակային հայտարարություններով և կոռուպցիոն բացահայտումներով, դարձել է անընդունելի և անհարմար ինչպես նախկին, այնպես էլ ներկա իշխանությունների համար՝ բազմիցս մատնանշելով պաշտոնատար անձանց կողմից հնարավոր հանցագործություններ։ Արդյունքում, ըստ պաշտպանի, նրա դեմ ձևավորվել են շինծու քրեական գործեր, որոնք ուղղված են քաղաքական ակտիվությամբ աչքի ընկնող ընդդիմադիրը լռեցնելու նպատակին։

Հայաստանյան մեղադրանքների՝ իրավաչափ չլինելու վերաբերյալ փաստարկները ներկայացվել են նաև ԱՄՆ ներգաղթային դատարանին։ Բաղդասարյանը նշել է, որ դատարանին տրամադրվել է մեղադրանքների վերաբերյալ վերլուծություն՝ ընդգծելով դրանց քաղաքական շարժառիթները։ Հատկապես շեշտվել է, որ Ղուկասյանի առցանց ուղիղ եթերներում հնչեցրած խոսքերը՝ ուղղված իշխանության ներկայացուցիչների հասցեին, որքան էլ լինեն կոշտ և նույնիսկ անպատշաճ, չեն կարող դիտարկվել որպես հանցագործություն։ Օրինակ, նա ուղիղ եթերից մեկում հնչեցրել է սպառնալից արտահայտություն Ազգային ժողովի նախագահ Ալեն Սիմոնյանի ընտանիքի վերաբերյալ՝ անդրադառնալով նրա 15-ամյա որդուն։ Թեև իշխանությունները դա ընկալել են որպես բռնության կոչ կամ սպառնալիք, պաշտպանական կողմը չի ժխտում խոսքի սրությունը, սակայն պնդում է, որ դրանք քաղաքական հռետորաբանության դրսևորումներ են, ոչ թե իրական վտանգ ներկայացնող ծրագրեր։

Պաշտպանական կողմը կասկածի տակ է դնում նաև Հայաստանի իշխանությունների հայտարարությունները, թե Ղուկասյանի կյանքին վտանգ չի սպառնում հայրենիքում։ Երբ ԱԺ նախագահը հայտարարեց, թե «Հայաստանում ոչ ոքի կյանքին վտանգ չի սպառնում, նույնիսկ եթե այդ մարդը հայհոյում է իշխանություններին», Ղուկասյանի փաստաբանները պատասխանեցին, որ նման հռչակումները վստահություն չեն ներշնչում։ Նրանք պահանջել են գրավոր երաշխիքներ Հայաստանի իշխանություններից՝ անձնական անվտանգության ապահովման վերաբերյալ։ «Թող ստորագրի, որ եթե մազը ծռվի, հրաժարական կտա», – ասել է Բաղդասարյանը՝ մատնանշելով, որ խոսքերը պետք է ունենան իրավական ուժ։ Այս պահի դրությամբ նման երաշխիք չկա, և պաշտպանական կողմը դա ներկայացնում է որպես լրացուցիչ մտահոգություն՝ արտահանձնման վերաբերյալ որոշում կայացնող ամերիկյան դատարանին։

Ինչ վերաբերում է «մանկական պոռնոգրաֆիա» վերագրվող դրվագին, ապա պաշտպանը մանրամասն ներկայացրել է դրա իրական ենթատեքստը։ Բաղդասարյանը շեշտել է, որ Վարդան Ղուկասյանը որևէ կերպ մանկապղծության կամ պոռնոգրաֆիկ նյութերի տարածման մեղադրանքով չի հետապնդվում։ Ըստ նրա՝ Ղուկասյանը պարզապես բարձրաձայնել է սարսափելի մի հանցագործություն՝ Գավառում տեղի ունեցած դեպքի մասին, երբ մայրն իր անչափահաս դուստրերին ենթարկել է սեռական բռնության։ Ղուկասյանը հրապարակել է այդ մասին լուսանկարներ՝ նպատակ ունենալով ուշադրություն հրավիրել հանցագործության վրա, ոչ թե օգտվել կամ շահարկել այդ նյութերը։

Այսպիսով, ըստ պաշտպանական կողմի, քննադատության պետք է արժանանան ոչ թե Ղուկասյանի գործողությունները, այլ ՀՀ իրավապահ մարմինների անգործությունը, որոնք չարձագանքեցին մինչև քաղաքացիական ակտիվիստի միջամտությունը։

Պաշտպանները ներկայացրել են նաև փաստեր, ըստ որոնց՝ Ղուկասյանին վարկաբեկելու միտումով մի շարք գործողություններ են իրականացվել։ Մասնավորապես, Բաղդասարյանը նշել է, որ ինչ-որ «հետաքրքրված անձ» ԱՄՆ իշխանություններին նամակ է ուղարկել, որտեղ Ղուկասյանին մեղադրել է մանկապղծության մեջ՝ հայտարարելով, թե իբր այդ մեղադրանքով գործ կա հարուցված։ Սակայն փաստաբանի խոսքով՝ դա ակնհայտ ապատեղեկատվություն է, քանի որ նման մեղադրանք Ղուկասյանին երբևէ պաշտոնապես չի ներկայացվել։ Սա, ըստ պաշտպանի, ևս մեկ վկայություն է, որ որոշ շրջանակներ փորձում են կանխամտածված կերպով վնասել Ղուկասյանի համբավին՝ ազդելով նրա ներգաղթային գործի ընթացքի վրա։

ԱՄՆ ներգաղթային դատավարության համատեքստում պաշտպանական կողմը պնդում է, որ Վարդան Ղուկասյանի միգրացիոն կարգի խախտումը եղել է տեխնիկական բնույթի, և որ նա ԱՄՆ-ում որևէ հանցագործություն չի կատարել։ Ավելին, ըստ նրանց՝ Ղուկասյանը կարող էր ունենալ ԱՄՆ-ում գտնվելու որոշակի օրինական կարգավիճակ (հնարավոր է՝ հատուկ կարգավիճակի դիմում կամ պաշտպանական ծրագիր, որի մանրամասները չեն հրապարակվում)։ ԴՕԿ կուսակցության ներկայացուցիչները շեշտում են, որ ԱՄՆ-ում նրա դեմ որևէ քրեական գործ չի հարուցվել, և ամբողջ այս գործընթացը բխում է բացառապես Հայաստանից ներկայացված բողոքներից։

Դատավարության ընթացքը Լաս Վեգասում և սպասվող որոշումները

Լաս Վեգասում ընթացող ներգաղթային դատավարության շրջանակում դատավորն այժմ պետք է կայացնի երկու առանցքային որոշում. առաջին՝ արդյո՞ք Վարդան Ղուկասյանը խախտել է ԱՄՆ ներգաղթային օրենսդրությունը, և երկրորդ՝ արդյո՞ք հիմնավոր է նրան արտահանձնել Հայաստանի Հանրապետությանը՝ հաշվի առնելով ներկայացված մեղադրանքների բնույթն ու ծանրությունը։ Այս հարցերի քննարկումը կատարվում է ներգաղթային դատավորի կողմից, որը վարում է վարչական (քաղաքացիական) բնույթի վարույթ, սակայն գործի բովանդակությունը պայմանավորված է նաև քրեական բնույթի նյութերի ուսումնասիրությամբ։ Դատավորն այս համատեքստում գնահատում է թե՛ ՀՀ ներկայացրած իրավական հայցի հիմքը, թե՛ նրա արժանահավատությունը և քաղաքական չեզոքությունը։

Դատական նիստերը սկսվել են 2025 թվականի մարտ ամսին՝ Ղուկասյանի ձերբակալությունից մոտ երկու շաբաթ անց։ Առաջին լսումները կայացել են մարտի սկզբին, ապա հետաձգվել և շարունակվել մարտի 10-ին։ Մարտի 17-ին կայացած հերթական նիստին զուգահեռ, դատարանի շենքի առջև տեղի է ունեցել համակիրների բողոքի հավաք՝ ամերիկահայ համայնքի մասնակցությամբ, որոնց մի մասն անգամ ժամանել էր Լոս Անջելեսից ավտոշարասյունով՝ աջակցություն հայտնելու նպատակով։ Մարտի 18-ին քննարկվել է պաշտպանական կողմի միջնորդությունը՝ Ղուկասյանին գրավով կամ այլընտրանքային եղանակով ժամանակավոր ազատ արձակելու վերաբերյալ։ Դատավորն այդ օրը հեռացել է խորհրդակցական սենյակ՝ որոշում կայացնելու։

Թեև դատարանն այդ պահին հստակ ժամկետ չի հայտարարել որոշման հրապարակման վերաբերյալ, ըստ ամերիկյան դատավարական ընթացակարգի՝ նման միջանկյալ որոշումները սովորաբար կայացվում են 1-2 օրվա ընթացքում։ Մարտի կեսերին փաստաբանները վստահություն էին հայտնում, որ Ղուկասյանը շուտով կազատվի, քանի որ իրավական հիմքերը բավարար են։ Սակայն մարտի 19-ին արդեն հայտնի դարձավ, որ դատարանը մերժել է ազատ արձակման միջնորդությունը, և Ղուկասյանը շարունակում է գտնվել կալանքի տակ։ Սա վկայում է, որ դատարանը նախընտրում է պահել նրան հսկողության ներքո մինչև վերջնական վճռի կայացումը՝ հաշվի առնելով ինչպես նրա ներգաղթային կարգավիճակը, այնպես էլ հնարավոր արտահանձնման ռիսկերը։

Դատաքննությունը շարունակվում է դռնփակ ռեժիմով, ինչը բավական ուշագրավ հանգամանք է։ Ըստ պաշտպանական կողմի՝ իրենք հստակ տեղեկություններ չունեն, թե ում պահանջով է որոշվել անցկացնել նիստերը փակ ձևաչափով։ Հնարավոր պատճառներ կարող են լինել քննարկվող նյութերի զգայուն բնույթը, գործին առնչվող անձանց անվտանգությունը կամ միջազգային դիվանագիտական նրբությունները։

Թեև գործը սկզբում ընկալվում էր որպես ընթացիկ ներգաղթային խախտման վարույթ, այն աստիճանաբար վերածվել է բարդ իրավաքաղաքական քննության։ Պաշտպանները հայտնել են, որ գործի ծավալը, մեղադրանքների քանակը և դրանց իրավական կառուցվածքը բերել են դատավարության ձգձգման։ Դատարանը մանրակրկիտ ուսումնասիրում է ինչպես ներգաղթային խախտման փաստերը, այնպես էլ Հայաստանի ներկայացրած մեղադրանքների փաթեթը և 2014 թ. դատավճռի իրավաչափությունը։

Վերջնական որոշման արդյունքում կորոշվի՝ կմնա՞ արդյոք Վարդան Ղուկասյանը ԱՄՆ-ում, թե՞ նրան կարտահանձնեն Հայաստանի Հանրապետությանը՝ կանգնելու դատարանի առջև արդեն ՀՀ քրեական օրենսգրքի շրջանակներում։ Եթե դատարանը բավարարի արտահանձնման պահանջը, ապա գործընթացը կիրականացվի դատական կարգով, և Ղուկասյանը կտեղափոխվի Հայաստան։ Հակառակ դեպքում, եթե դատարանը գտնի, որ մեղադրանքները չունեն հիմնավորում կամ պարունակում են քաղաքական հետապնդման ռիսկեր, ապա Ղուկասյանը կարող է մնալ ԱՄՆ-ում՝ ստանալով, օրինակ, քաղաքական ապաստան, կամ տեղափոխվել երրորդ երկիր՝ համաձայն միջազգային իրավունքի նորմերի։

Պաշտպանական կողմը արդեն հայտարարել է, որ Լաս Վեգասի դատարանի այս գործով որոշումը ճակատագրական կլինի ոչ միայն Ղուկասյանի, այլև ԴՕԿ կուսակցության համար՝ ազդելով ընդդիմադիր շարժման զարգացումների վրա։ Այս պահին դատավորն, ըստ ամենայնի, սպասում է լրացուցիչ գրավոր նյութերի կամ ապացույցների, իսկ հաջորդ դատական լսումը նշանակված է հունիսի սկզբին։ Հնարավոր է՝ այդ նիստի ընթացքում պարզ կդառնան նաև դատավորի նախնական դիտարկումներն ու գործի հետագա ընթացքը։

Հանրային և քաղաքական արձագանքները Հայաստանում և ԱՄՆ-ում

Վարդան Ղուկասյանի գործն էական հնչեղություն է ստացել ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ սփյուռքում։ Հայաստանի ներսում արձագանքները բաժանվում են երկու հիմնական բևեռի՝ իշխանությունների և ընդդիմադիր շրջանակների դիրքորոշումները կտրուկ տարբերվում են։

Հայաստանի իշխանություններն ու նրանց աջակցող գործիչները ընդգծում են, որ Ղուկասյանը քրեական հանցագործ է, ոչ թե քաղաքական հալածյալ։ Նրանք հիշեցնում են նրա արտահայտած անպարկեշտ սպառնալիքներն ու իրավական խախտումները։ Օրինակ, Ազգային ժողովի նախագահ Ալեն Սիմոնյանը հրապարակավ հայտարարել է, որ Հայաստանի Հանրապետությունում որևէ մեկի կյանքին վտանգ չի սպառնում՝ անգամ իշխանություններին հայհոյելու համար։ «Հա, ի՞նչ, քիչ մարդ ա՞ հայհոյում», — ասել է Սիմոնյանը՝ հավելելով, որ նույնիսկ քննադատողները պաշտպանված են։ Սակայն նա միաժամանակ ընդգծել է, որ Ղուկասյանի կողմից հնչեցված որոշ հայտարարություններ, մասնավորապես իր որդու հասցեին հաշվեհարդարի կոչը, չէին կարող անարձագանք մնալ իրավապահ մարմինների կողմից։ Այսպիսով, իշխանությունները փաստացի ընդունում են, որ Ղուկասյանի խոսքերը հիմք են դարձել իրավական գործընթացների համար։

Բացի այդ, Սիմոնյանը նաև բացահայտել է, որ Հայաստանից ԱՄՆ իշխանություններին տրամադրվել են տվյալներ Ղուկասյանի գործողությունների վերաբերյալ։ Այսինքն՝ պաշտոնական Երևանը ներգրավված է եղել միջազգային հետախուզման և արտահանձնման գործընթացի նախաձեռնման մեջ։

Մյուս կողմից, ընդդիմադիր ուժերն ու Ղուկասյանի համակիրները նրան ներկայացնում են որպես քաղաքական հետապնդման ենթարկված գործիչ։ ԴՕԿ կուսակցության անդամները, ընկերներն ու ընտանիքի անդամները բազմիցս հանդես են եկել հայտարարություններով՝ պնդելով, որ մեղադրանքները շինծու են և ուղղված են «անհարմար ձայնը լռեցնելուն»։ Հայաստանում և սփյուռքում կազմակերպվել են բողոքի ցույցեր. մասնավորապես՝ մարտի 3-ին ԱՄՆ դեսպանատան առջև Երևանում անցկացվել է ակցիա, որտեղ ԴՕԿ-ի անդամներն ու աջակիցները կոչ են արել ԱՄՆ-ին հրաժարվել արտահանձնման գործընթացից։ Ցուցարարները վանկարկել են «Ազատություն, ազատություն»՝ շեշտելով, որ իրենց առաջնորդին սպառնում է քաղաքական վենդետա։

ԴՕԿ կուսակցությունը հայտարարել է, որ իրենց նպատակը դեսպանատանը իրավիճակը ներկայացնելն է՝ ընդգծելով, որ արտահանձնման դեպքում Ղուկասյանի կյանքը վտանգված է։ Բաղդասարյանը նշել է, որ Ղուկասյանը, ըստ էության, կալանքի տակ չէ՝ այլ պարզապես գտնվում է ԱՄՆ իշխանությունների հսկողության ներքո որոշ սահմանափակումներով։ Սակայն այս պնդումը հակասվել է մի քանի օր անց՝ ICE-ի պաշտոնական հայտարարությամբ, ինչը իշխանամետ շրջանակներում առաջացրել է լրացուցիչ քննադատություն։

Մարտի երկրորդ կեսին բողոքի ակցիաները շարունակվել են։ Մարտի 25-ին ակտիվիստները կրկին հավաքվել են ԱՄՆ դեսպանատան մոտ, իսկ Ղուկասյանի ծննդյան օրը աջակիցները կազմակերպել են համերաշխության ակցիա՝ պաստառներով, մոմավառությամբ և նրա անունը կրող տորթով։ Ցույցերի ընթացքում հնչել են խոսքեր, թե «անձրև լինի, թե կարկուտ, կանգնելու են Վարդանի կողքին»։ Ակցիաների մասնակիցները բազմալեզու պաստառներով (հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն) դիմել են ամերիկյան կողմին՝ իրենց ուղերձը հասցեագրելով ինչպես տեղական, այնպես էլ միջազգային լսարանին։

Սփյուռքում՝ հատկապես ԱՄՆ արևմտյան ափի հայ համայնքում, նույնպես արձագանք է եղել։ Տեղեկություններ կան, որ Լոս Անջելեսում և Լաս Վեգասում անցկացվել են աջակցության փոքրաթիվ միջոցառումներ ու ավտոերթեր՝ պահանջով դադարեցնել Վարդան Ղուկասյանի քաղաքական հետապնդումը։ Լաս Վեգասի ներգաղթային դատարանի մոտ դատական նիստերի ընթացքում մի խումբ սփյուռքահայեր հավաքվել են՝ զորակցություն հայտնելով։ Որոշ համայնքային ակտիվիստներ պնդում են, որ Ղուկասյանի ձերբակալությունն արդյունք է Հայաստանի իշխանությունների ճնշումների և քաղաքական ազդակների։ Նրանք կոչ են արել ԱՄՆ-ին զերծ մնալ «բռնապետի ցուցումով» գործողությունների իրականացումից։

Միաժամանակ, սփյուռքյան շրջանակներում առկա են նաև հակառակ տեսակետներ։ Որոշ անձինք սոցիալական ցանցերում կարծիք են հայտնել, որ Ղուկասյանը խախտել է ԱՄՆ վիզային ռեժիմը և պետք է կրի պատասխանատվություն՝ օրենքի առաջ հավասար լինելու սկզբունքով։

Ամերիկյան տեղական մամուլը լայնորեն չի անդրադարձել այս գործին։ Այնուամենայնիվ, որոշ լրատվամիջոցներ և բլոգերներ ներկայացրել են Ղուկասյանին որպես «վիճահարույց հայ քաղաքական գործիչ» կամ «ինտերնետային վլոգեր», որը պահվում է ներգաղթային ծառայությունների կողմից։ Նևադայի մի շարք տեղական հեռուստաալիքներ, օրինակ՝ KLAS-TV-ն, հաղորդել են նրա ձերբակալության փաստը՝ ընդգծելով, որ նա միջազգային հետախուզման մեջ է՝ շորթման մեղադրանքով և առանց օրինական կարգավիճակի բնակվում էր ԱՄՆ-ում։

Միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպությունները առայժմ հրապարակավ չեն արձագանքել այս գործին։ Դա, ամենայն հավանականությամբ, պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ գործընթացը դեռ մնում է ներպետական՝ ԱՄՆ և Հայաստանի միջև։

Ընդհանրացնելով՝ Վարդան Ղուկասյանի գործը վերածվել է ներքաղաքական հակասությունների արտացոլման միջազգային հարթակում։ Մինչ ՀՀ իշխանություններն ու նրանց կողմնակիցները ընդգծում են նրա հանցավոր արարքները և արտահանձնման պահանջի օրինականությունը, նրա համակիրներն ընդգծում են խոսքի ազատության սահմանափակման վտանգը և քաղաքական հետապնդման առկայությունը։ Լաս Վեգասի դատարանի սպասվող որոշումը ոչ միայն կնախանշի մեկ անձի ճակատագիրը, այլև կդառնա ազդակ այն մասին, թե որքան նուրբ են ընկալվում քաղաքական ենթատեքստ ունեցող գործերը ԱՄՆ արդարադատական համակարգում։