«Պատկերացնո՞ւմ եք, ասենք, Նյու Յորքի «Մեդիսոն Սքուեր Գարդենում» կամ «Քարնեգի Հոլում» մի հարուստ որոշի իր տղու հարսանիքն անել». շնորհավորում ենք Ռոման Բադալյանին և խորհում արժեքների մասին

25.05.2025

«Վիվարո» բուքմեյքերական բիզնեսի համասեփականատերերի՝ Բադալյանների գերդաստանում երեկ տեղի ունեցավ աննախադեպ իրադարձություն. Կարեն Դեմիրճյանի անվան մարզահամերգային համալիրի գլխավոր դահլիճում նշվել է Ռոման Բադալյանի հարսանիքը: Ռոման Բադալյանը գործարար Վահե Բադալյանի որդին է և հայտնի շահումով խաղերի ձեռնարկությունների ցանցի հիմնադիր Վիգեն Բադալյանի եղբորորդին։ Հարսանեկան հյուրերի թիվը հասել է մոտ հազար մարդու։ Զույգի հարսնացուն, ըստ մամուլի, սովորական ընտանիքից է, իսկ հանդիսավոր արարողությունը, որին հրավիրված են եղել բազմաթիվ հայտնի մարդիկ և, ըստ տեղեկությունների, նույնիսկ երկրի ողջ քաղաքական վերնախավը, կայացել է հենց պետական նշանակության այս կառույցում։

Աննախադեպ հարսանյաց արարողությունը մարզահամերգային համալիրում

Հարսանեկան միջոցառման շուքն ու մասշտաբը համահունչ էին ընտրված վայրին՝ մայրաքաղաքի ամենամեծ փակ համերգասրահին։ Երեկոյի հանդիսավարներն էին ազգությամբ հայ, միջազգային ճանաչում ունեցող հումորիստ-շոումեն Գարիկ Մարտիրոսյանը և հեռուստահաղորդավարուհի Նազենի Հովհաննիսյանը, իսկ բեմում ելույթ են ունեցել հանրահայտ երգիչներ Ձախ Հարութը (Հարութ Փամբուկչյան), Արամեն և Ռազմիկ Ամյանը։ Միջոցառմանը նկատվել է նաև բարձրաստիճան պաշտոնյաների ներկայություն․ անձամբ ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանը ներկա է գտնվել խնջույքին։ Համացանցում արագ տարածվել են հարսանիքի տեսանյութերն ու լուսանկարները, որտեղ նկատելի է համալիրի հիմնական դահլիճի տրանսֆորմացումը՝ ավանդական համերգասրահից վերածված ճոխ զարդարված հանդիսությունների սրահի։

Այս մասշտաբի հարսանիք մարզահամերգային համալիրում նախկինում չէր արձանագրվել։ «Հրապարակ» օրաթերթի բնորոշմամբ՝ դա աննախադեպ դեպք էր, երբ ԽՍՀՄ տարիներին կառուցված այս հանրային մշակութային կառույցը ծառայեց մասնավոր միջոցառման՝ հարսանեկան խնջույքի անցկացմանը։ Շատերի համար զարմանալի և անհասկանալի էր, թե ինչպե՞ս կարող էր հազար հյուրանոց հարսանիքի համար տրամադրվել պետության կարևորագույն համերգային դահլիճը, որը սովորաբար օգտագործվում է պետական և ազգային նշանակության միջոցառումների համար։

Կարեն Դեմիրճյանի անվան համալիրի պատմամշակութային արժեքը

Կարեն Դեմիրճյանի անվան մարզահամերգային համալիրը Երևանի ամենամեծ մշակութային կենտրոնն է, որտեղ անցկացվում են գրեթե բոլոր կարևորագույն պետական և միջազգային միջոցառումները։ Բացվելով 1983 թվականին՝ համալիրն ինքնին խորհրդային շրջանի ճարտարապետական ժառանգություն է, որը յուրօրինակ ձևավորմամբ դարձել է Հայաստանի այցեքարտերից մեկը։ Շինության թևաձև, թռչուն հիշեցնող վերնամասով նախագծի համար հայկական ճարտարապետների խումբը ժամանակին արժանացել է ԽՍՀՄ պետական մրցանակի (1987 թ.)՝ ընդգծելով կառույցի ճարտարապետական և ինժեներական արժեքը։

Համալիրը բազմաֆունկցիոնալ նշանակություն ունի․ այստեղ միաժամանակ գործում են սպորտային և համերգային մեծ դահլիճներ, որոնք հատուկ մեխանիզմով հնարավոր է միավորել՝ տեղերի քանակը հասցնելով մոտ 8800-ի։

Նման ինժեներական նորարարությունների համար ևս համալիրն արժանացել էր պետական մրցանակի։ 1999 թվականին, ազգային գործիչ Կարեն Դեմիրճյանի սպանությունից հետո, համալիրն անվանակոչվեց նրա պատվին՝ խորհրդանշելով այն հանգամանքը, որ հենց Դեմիրճյանի ղեկավարության շրջանում էր այն կառուցվել ու դարձել մայրաքաղաքի հիմնական համերգասպորտային կենտրոնը։

Այս կառույցը միշտ ընկալվել է ոչ միայն որպես ժամանցի վայր, այլև որպես պետական խորհրդանիշ։ Նույնիսկ 2000-ականներին այն մասնավորեցնելու ժամանակ Հայաստանի նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը հատուկ պայման էր դրել, որպեսզի համալիրի անվանումը պահպանվի, ինչպես նաև այն շարունակի գործել որպես հանրային նշանակության կառույց։

Չնայած սեփականատիրոջ փոփոխություններին ու ֆինանսական դժվարություններին՝ համալիրն առ այսօր մնում է պետական հոգածության կենտրոնում։ 2010-ականներին այն վերադարձվեց պետական սեփականություն և փոխանցվեց Պաշտպանության նախարարությանը՝ պարտքերի պատճառով, իսկ արդեն 2020-ականներին որոշվեց ՊՈԱԿ-ի կարգավիճակից անցում կատարել դեպի բաժնետիրական ընկերության կարգավիճակ, որի նպատակը ներդրումների ներգրավումն ու կառույցի ինքնաֆինանսավորումն ապահովելն էր։ Պաշտոնական վերլուծությունների համաձայն՝ համալիրի պահպանման և արդիականացման համար պետությունն այսօր բավարար միջոցներ չունի, ուստի լիարժեք ներուժի կոմերցիոն օգտագործումը դիտարկվում է որպես արդյունավետ լուծում։ Այս համատեքստում հասկանալի է դառնում, թե ինչու կարող էր համալիրի ղեկավարությունը համաձայնվել այն վարձակալությամբ տրամադրել մասնավոր միջոցառումների համար․ մեծ վարձակալավճարները կարող են նպաստել ֆինանսական խնդիրների լուծմանը։ Սակայն արդյո՞ք դա բավարար արդարացում է նման պատմամշակութային արժեք ունեցող կառույցի ոչ ավանդական օգտագործումը թույլատրելու համար։

Բանավեճ՝ մշակութային օջախի օգտագործման շուրջ

Հենց այս հարցն է ծնել բուռն քննարկումներ հանրության շրջանում։ Շատերը մեկնաբանեցին, որ պատմական և հանրային նշանակության սրահը վերածելով հարսանյաց հանդիսությունների վայրի՝ «պղծվում է» նրա բարձր առաքելությունը։

Լրագրող Հռիփսիմե Առաքելյանը կտրուկ ձևակերպեց հանրային վրդովմունքը՝ ֆեյսբուքյան իր էջում գրելով․ «Երբ չտեսության, քաղքենիության ու գեղցիության պիկը կարող է հասնել այնտեղ, որ մարզահամերգային համալիրում հարսանիք անեն։ Սրանից ներքև էլ չկա․ սա մեր դեմքն է, սա այլևս քաղաքակրթության չգոյության մասին է»։ Այս կոշտ ձևակերպումով նա մատնանշում է, որ շատերի կարծիքով՝ Բադալյանների ընտանիքը՝ իր հարսանիքը պետական գլխավոր դահլիճում կազմակերպելով, ի ցույց է դրել նոր հարուստներին բնորոշ «չտեսության» և «գեղցիության» մենթալիտետը, որը արհամարհում է մշակութային արժեքներն ու նորմերը։

Առաքելյանը նաև ընդգծել է այդ երևույթի անընդունելիությունը միջազգային համատեքստում՝ նշելով, որ այլ որևէ երկրում նման բան անհնար է պատկերացնել. «Պատկերացնո՞ւմ եք, ասենք, Նյու Յորքի «Մեդիսոն Սքուեր Գարդենում» կամ «Քարնեգի Հոլում» մի հարուստ որոշի իր տղու հարսանիքն անել, կամ, ասենք, Անգլիայի «Ալբերտ Հոլում», կամ Տոկիոյի «Սանտորի Հոլում»», – գրում է նա՝ հավելելով, որ թերևս միայն Աֆրիկայում է հնարավոր նման դեպք, բայց դա էլ կասկածելի է։ Նրա խոսքերով՝ Հայաստանում մենք այնքան ենք բթացել, որ այլևս չենք զարմանում ու չենք բորբոքվում նման երևույթներից․ ամեն ինչ ընկալվում է որպես «նորմալ», ինչը խորքային հետընթացի նշան է։

Առաքելյանի գրառումը մեծ արձագանք ստացավ սոցիալական ցանցերում և լրատվամիջոցներում։ Շատ օգտատերեր ու բլոգերներ կիսեցին նրա տեսակետը կամ նույնաբովանդակ գնահատականներ հնչեցրին՝ օգտագործելով «քաղքենիության պիկ», «չտեսության մանիֆեստ» և նմանատիպ այլ արտահայտություններ՝ դատապարտելու համար համալիրում հարսանիք կազմակերպելու փաստը։

Մամուլում նույնպես թեման լայնորեն լուսաբանվեց ոչ միայն տեղեկատվական, այլև գնահատողական տեսանկյունից։ Որոշ հրապարակումներում մտահոգություն հնչեց, որ պետական խորհրդանիշ համարվող կառույցը մասնավոր ճոխությունների բեմ դարձնելու պրակտիկան անթույլատրելի է և վարկաբեկում է հանրային դահլիճների ու մշակութային օջախների դերը։ Մյուս կողմից՝ նշվեցին կարծիքներ, որ համալիրն ունի առևտրային շտապ կարիքներ, և գուցե ավելի նախընտրելի է այն երբեմն վարձակալությամբ տրամադրել, քան թողնել պարապ և բյուջեից լրացուցիչ ֆինանսավորում խնդրել։ Այնուամենայնիվ, հասարակության լայն հատվածների տրամադրությունները հօգուտ էին այն տեսակետի, որ ֆինանսական անհրաժեշտությունները չեն կարող արդարացնել նման պատմամշակութային խորհրդանիշի «պրոֆանացումը»՝ այն հարսանեկան խնջույքների սրահ դարձնելով։

Հանրային արձագանքն ու Բադալյանների գերդաստանի կերպարը

Համալիրում շքեղ հարսանիք անցկացնելու իրողությունը նոր լույսի տակ դրեց Բադալյանների գերդաստանի հանդեպ հանրային վերաբերմունքը։ Այս ընտանիքը և նրանց հիմնած բիզնեսները Հայաստանում լայնորեն հայտնի են․ նրանք «Բադալյան եղբայրներ» ընկերությունների խմբի առաջնորդներն են (եղբայրներ Վահե, Վիգեն, Վահագն և Ռոման Բադալյաններ) և ստեղծել են խաղային տեխնոլոգիաների ոլորտում միջազգային առաջատար BetConstruct և Vivaro բրենդները։

Վերջին տարիներին գերդաստանն ակտիվորեն փորձում է ներկայանալ նաև որպես հասարակությանն աջակցող խոշոր գործարարների ընտանիք։ Օրինակ, ըստ «Առավոտ» թերթի, միայն 2024 թվականին «Բադալյան եղբայրներ» ընկերությունների խումբը ծախսել է ավելի քան 2,1 միլիարդ դրամ (մոտ $5.3 միլիոն) բարեգործության և հովանավորչության ծրագրերի վրա։ Նրանց բարեգործական նախաձեռնություններից առանձնացել են Արցախի տեղահանված ընտանիքների համար բնակարանների ձեռքբերումը, ինչպես նաև Մատենադարանին հազվագյուտ 3D սքաների և հին Ավետարանի պատճենի նվիրաբերումը՝ մշակութային ժառանգության պահպանման նպատակով։ Խումբը աջակցել է նաև հայկական սպորտին ու արվեստին՝ հովանավորելով համերգներ, մարզական հավաքականներ և պատմական եկեղեցիների վերականգնում։ Բացի այդ, Բադալյանների մի շարք ընկերություններ երկրում խոշոր հարկատուների թվում են։ Այս ամենի շնորհիվ գերդաստանի նկատմամբ ձևավորվել էր բարերարի և առաջադեմ գործարարի կերպար՝ հատկապես պետական բարձր շրջանակներում։

Սակայն հանրային ընկալումը միանշանակ չէ։ Շատերի համոզմամբ՝ Բադալյանների հարստության աղբյուրը հակասական է, քանի որ այն կապված է տոկոսախաղերի ու կազինո բիզնեսի հետ, որոնք սոցիալական լուրջ խնդիրներ են առաջացնում բազմաթիվ ընտանիքների համար։ Ուստի նրանց գերճոխ ծախսերն ու շքեղությունները հաճախ արժանանում են հասարակական սկեպտիցիզմի։

Մեծահարուստների՝ իշխանության հետ սերտ կապերը ևս հանրության մի մասի մոտ դժգոհություն են առաջացնում։ Հարսանիքին բարձրաստիճան պաշտոնյաների լայն մասնակցությունը հանրային ընկալման մեջ դիտարկվեց որպես իշխանությունների հովանավորչության և քաղաքական վերնախավի հետ կապերի ցուցիչ։ Մասնավորապես՝ ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանի ներկայությունը լրացուցիչ զայրույթ առաջացրեց որոշ քաղաքացիական շրջանակներում, որոնք մատնանշեցին սոցիալական արդարության խախտումը․ մինչ բնակչության լայն շերտերը բախվում են տնտեսական դժվարությունների, պետության բարձրաստիճան պաշտոնյաներն այցելում են օլիգարխիկ շուքով հարսանիքներ։

Իհարկե, կան նաև այնպիսի կարծիքներ, թե Բադալյաններն ապօրինի որևէ քայլ չեն արել՝ պարզապես օգտվելով տրամադրված հնարավորությունից ու վճարելով համալիրի վարձակալության համար։ Նրանց պաշտպանները նշում են, որ ընտանիքն իրականում բազմաթիվ աշխատատեղեր է ստեղծել և ներդրումներ իրականացրել Հայաստանում, ուստի բնական է, որ նրանք վայելում են իրենց կարողությունները օրինական ճանապարհով։ Թեև այդպես է, հանրային քննարկումներում գերակշռում է այն զգացողությունը, որ Դեմիրճյանի անվան համալիրում նման հարսանիքը ժամանակի խորհրդանիշ է, որը վկայում է Հայաստանի հասարակական արժեքային դաշտի խորքային փոփոխությունների մասին, որտեղ փողի և շքեղության ցուցադրությունը երբեմն գերադասվում է պատմամշակութային արժեքների հանդեպ հարգանքից։

Ռոման Բադալյանի հարսանիքը Կարեն Դեմիրճյանի անվան մարզահամերգային համալիրում վերածվեց ոչ այնքան շքեղ կյանքի տոնակատարության, որքան հասարակական խորհելու առիթի։ Մի կողմում պետության կարևոր մշակութային ժառանգությունն է, որի պատերը տեսել են համերգներ ու պետական միջոցառումներ, մյուս կողմում՝ նոր տնտեսվարողների կարողությունն ու հավակնությունները, որոնք ցանկանում են ամենատպավորիչ հարթակներն օգտագործել անձնական իրադարձությունների համար։ Այս բախումից ծնված քննարկումները ի ցույց դրեցին, թե որքան խորն է հասարակության բաժանարար գիծը արժեքային հարցերում։ Շատերն այս իրադարձությունը գնահատեցին որպես զգաստացման ազդակ՝ հիշեցում, որ երկրի խորհրդանիշ հանդիսացող վայրերը պատկանում են ոչ միայն կառավարություններին կամ ունևորներին, այլ ողջ ժողովրդին, ու դրանց օգտագործումը պետք է համապատասխանեցվի հենց այս համոզման հետ։ Միևնույն ժամանակ, դեպքն առաջ քաշեց մի կարևոր հարցադրումը՝ ինչպե՞ս համատեղել մշակութային օբյեկտների պահպանման և կառավարման ֆինանսական խնդիրներն ու ժամանակակից իրականությունը։

Ակնհայտ է, որ Կարեն Դեմիրճյանի անվան համալիրի դեպքն ստեղծում է նախադեպ և դառնում քննարկման նյութ ապագայի համար։ Պետական նշանակության մշակութային օջախների կոմերցիոնացման սահմանները պետք է հստակ և թափանցիկ կանոններով որոշվեն, որպեսզի և՛ պահպանվի դրանց պատմական առաքելությունը, և՛ գտնվեն միջոցներ դրանց կենսունակության ապահովման համար։ Հռիփսիմե Առաքելյանի խոսքերով՝ «սա մեր դեմքն է», և պետության դեմքը թե՛ միջազգային հարթակում, թե՛ սեփական քաղաքացիների աչքում որոշվում է նրանով, թե որքանով ենք գնահատում և հարգում մեր մշակութային ժառանգությունը՝ նույնիսկ նոր ժամանակների շքեղության գայթակղությունների դիմաց։