Լևոն Մնացականյանի 60 ամյակին
- YO
- 14 сент.
- 5 мин. чтения
14.09.2025, ԳՐԻԳՈՐ ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ
Այսօր՝ սեպտեմբերի 14-ին, նշվում է գեներալ-լեյտենանտ Լևոն Մնացականյանի ծննդյան 60-ամյա հոբելյանը։ Իր ողջ կյանքը հայրենիքի ազատագրմանն ու պաշտպանությանը նվիրած այս անհատը, ցավոք, հոբելյանն անցկացնում է Բաքվի բանտում։ Անթույլատրելի է, որ մի մարդ, ով բառացիորեն շնչում ու ապրում էր Հայաստանով ու Արցախով և իր ողջ կյանքը նվիրել էր հայրենիքի գոյության ու անվտանգության պաշտպանությանը, արժանանա նման ճակատագրի։ Գեներալ Մնացականյանը ոչ միայն բարձրաստիճան զինվորական է, այլև հայրենասիրության ու ինքնազոհության կենդանի օրինակ՝ մի հերոս, որի արիությունն ու առաջնորդությունը նրան կարևոր տեղ են ապահովել հայկական պատմության մեջ։
Լևոն Հենրիխի Մնացականյանը ծնվել է 1965 թվականի սեպտեմբերի 14-ին Ստեփանակերտում։ Երիտասարդ տարիքից նա նվիրվել է զինվորական ծառայությանը՝ անցնելով պատերազմի բովով և աստիճանաբար բարձրանալով պաշտոնեական սանդուղքով։
1983–1985 թթ. – Ծառայել է Խորհրդային բանակում (Բելառուսի ռազմական շրջանում)։
1992–1994 թթ. – Մասնակցել է Առաջին Արցախյան պատերազմին՝ զբաղեցնելով հրամանատարական բազմաթիվ պաշտոններ (սկսած մոտոհրաձգային գումարտակի հրամանատարի տեղակալից մինչև Պաշտպանության բանակի հրետանային բրիգադի հրամանատար)։
2005 թ. – Ավարտել է Ռուսաստանի Դաշնության Զինված ուժերի Գլխավոր շտաբի ռազմական ակադեմիան բարձր առաջադիմությամբ։
2005–2007 թթ. – Նշանակվել է Արցախի Պաշտպանության բանակի հրամանատարի տեղակալ՝ նպաստելով բանակի կառավարման արդյունավետությանը։
2007–2012 թթ. – Ծառայել է որպես Պաշտպանության բանակի շտաբի պետ և հրամանատարի առաջին տեղակալ՝ դառնալով Արցախի զորքերի բարձրաստիճան ղեկավարներից մեկը։
2012–2015 թթ. – Զբաղեցրել է Հայաստանի Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետի տեղակալի պատասխանատու պաշտոնը՝ ներգրավվելով համապետական պաշտպանության պլանավորմանը։
2015 թ. հունիսի 15-ին – Արցախի Հանրապետության նախագահի հրամանագրով նշանակվել է Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության պաշտպանության նախարար և Պաշտպանության բանակի հրամանատար։
2018 թ. դեկտեմբերի 14-ին – Ազատվել է պաշտպանության նախարարի պաշտոնից և նույն օրը նշանակվել Արցախյան հանրապետության արտակարգ իրավիճակների պետական ծառայության տնօրեն՝ շարունակելով ծառայությունը արդեն քաղաքացիական ոլորտում։
Իր բազմամյա ծառայության ողջ ընթացքում Մնացականյանը աչքի է ընկել պատվախնդրությամբ և արհեստավարժությամբ։ 2014 թվականին նրան շնորհվել է գեներալ-լեյտենանտի զինվորական կոչում, ինչը վկայում է, որ նա վայելել է իր վերադասների լիակատար վստահությունն ու հարգանքը։ 2015 թվականին Արցախի պաշտպանության նախարարի պարտականությունները ստանձնելիս, Արցախի նախագահ Բակո Սահակյանը հատուկ նշել է Մնացականյանի հարուստ փորձառությունը՝ նրան բնութագրելով որպես «բանակում ամենահարգված և բարձր հեղինակություն ունեցող գեներալներից մեկը, ով իր խոր գիտելիքներով ու նախկին բոլոր պաշտոններում ամենալավ կողմերով է դրսևորել իրեն»։ Այս խոսքերը ևս մեկ անգամ հաստատում են, որ Մնացականյանը ոչ միայն պաշտոնապես էր գլխավորում բանակը, այլ նաև իրականում վաստակել էր զինվորների ու սպայակազմի անվերապահ վստահությունը։
Լևոն Մնացականյանի զինվորական կարիերան սերտորեն շաղկապված է Արցախի պաշտպանության ամենակարևոր էջերի հետ։ Արցախյան առաջին ազատամարտում (1990-ականներ) նա կանգնած էր ռազմաճակատի առաջնագծում՝ անձնական նպաստ բերելով հայրենի հողերի պաշտպանությանը։ 2016 թվականի ապրիլին, երբ Ադրբեջանը սանձազերծեց քառօրյա պատերազմը, գեներալ Մնացականյանը որպես Արցախի Պաշտպանության բանակի հրամանատար ղեկավարեց հայկական ուժերի պաշտպանական գործողությունները։ Չնայած ծանր մարտերին՝ նրա առաջնորդությամբ Արցախի զինված ուժերին հաջողվեց զսպել թշնամու առաջխաղացումը՝ կանխելով ավելի մեծ ներխուժումը և պահպանելով ռազմաճակատում կայունությունը։ Նրա վճռականությունն ու սառնասրտությունը այդ կարճատև, բայց թեժ պատերազմի օրերին էլ ավելի բարձրացրին նրա հեղինակությունը հանրության աչքում։
2020 թվականի աշնանը սկսված 44-օրյա պատերազմում, թեև Մնացականյանը պաշտոնապես զինվորական թոշակի մեջ էր, նա կրկին վերագտավ իրեն մարտի դաշտում՝ կողք կողքի կռվելով զինակիցների հետ հայրենիքի պաշտպանության համար։ Պատերազմի վերջին օրերին, երբ ընթանում էին ճակատագրական մարտերը Շուշիի ուղղությամբ, գեներալը անձամբ ստանձնել էր հայկական ստորաբաժանումների հրամանատարությունը ռազմավարական կարևոր դիրք ունեցող Շոշ գյուղի շրջակայքում։ Նույնիսկ պատերազմի ամենադժվար պահին նրա ներկայությունն առաջնագծում ոգևորում էր զինվորներին. նա իր օրինակով ցույց տվեց պայքարը մինչև վերջ չթողնելու և մինչև վերջին շունչը հայրենիքը պաշտպանելու պատրաստակամություն։ Հարազատների ու մարտական ընկերների վկայությամբ՝ Լևոն Մնացականյանն այդ օրերին իր վրա էր վերցրել ամենաբարդ պատասխանատվությունը՝ զինվորական խիզախությամբ ու պատասխանատվությամբ կատարելով իր պարտքը մինչև վերջ։
Մնացականյանը ոչ միայն հաջողված ռազմական ղեկավար է, այլև ընկերների ու ենթակաների կողմից սիրված ու հարգված անձնավորություն։ Նրան մոտից ճանաչողները հատկապես ընդգծում են նրա մարդկային որակները, համեստությունն ու պատրաստակամությունը նոր սերնդին գիտելիք փոխանցելու գործում։ Նրա երբեմնի սաներից մեկը՝ անվտանգության փորձագետ Տիգրան Աբրահամյանը, հիշատակում է, որ հենց գեներալ Մնացականյանի շնորհիվ է ինքը ճանաչել բանակն ու ռազմաճակատում կրթություն ստացել։ «Կյանքումս մի քանի կարևոր մարդիկ կան, ում պարտական եմ բանակը ճանաչելու և առաջնագծում կրթություն ստանալու համար, որոնցից մեկը հենց գեներալ Մնացականյանն է» գրել է Աբրահամյանը՝ փաստելով Մնացականյանի ունեցած դաստիարակչական դերակատարումը երիտասարդ սպաների կյանքում։ Նրա խոսքերով՝ Լևոն Մնացականյանը ուղղակի լավ մարդ է և հարգանքի արժանի զինվորական։ Այս պարզ, բայց խորիմաստ գնահատականը կիսում են բոլոր նրանք, ովքեր երբևէ ծառայել կամ շփվել են գեներալի հետ։ Զինվորականներն արժևորում են նրան ոչ միայն որպես խիստ, բայց արդար հրամանատարի, այլև որպես հոգատար ավագ ընկերոջ, որը պատրաստ էր յուրաքանչյուրի խնդիրը լսել և օգնել։
Գեներալ Մնացականյանի հանդեպ այդ հարգանքը արտացոլվել է նաև պետական պարգևներով։ Նա պարգևատրվել է Հայաստանի Հանրապետության և Արցախի բազում բարձր շքանշաններով ու մեդալներով՝ որպես իր հարատև ծառայության գնահատանք։ Մասնավորապես, նրան շնորհվել են «Մարտական խաչ» շքանշանի I աստիճանը (Արցախի Հանրապետության կողմից) և «Մարտական խաչ» II աստիճանի շքանշանը (Հայաստանի Հանրապետության կողմից)՝ ռազմական վաստակի համար։ Մնացականյանը արժանացել է նաև «Վարդան Մամիկոնյան» շքանշանի (2006 թ.), «Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար» 2-րդ աստիճանի մեդալի, ինչպես նաև «Մարշալ Բաղրամյան» և «Անդրանիկ Օզանյան» մեդալների։ Այս բարձր պարգևները կրկին փաստում են, թե որքան մեծ է եղել գեներալի ավանդը հայրենիքի պաշտպանության գործում և որքան բարձր է գնահատվել նրա ծառայությունը երկրի ղեկավարության կողմից։
Այժմ, երբ Լևոն Մնացականյանը պետք է նշեր իր 60-ամյա հոբելյանը ընտանիքի և մարտական ընկերների շրջապատում, նա ստիպված է այն անցկացնել թշնամու բանտախցում։ 2023 թվականի սեպտեմբերի 29-ին՝ Արցախի վերջին պատերազմի և տարածաշրջանում իշխանության փոփոխության հետևանքով, Ադրբեջանի հատուկ ծառայությունները առևանգեցին գեներալ Մնացականյանին Լաչինի ճանապարհին՝ այն պահին, երբ նա փորձում էր տեղափոխվել Հայաստան։ Այդ օրվանից ի վեր նա գերու կարգավիճակով պահվում է Բաքվի բանտում՝ առերեսվելով շինծու մեղադրանքների։ Ադրբեջանը հերոս գեներալին ներկայացրել է որպես քրեական հանցագործ և փորձում է «դատավարության» բեմականացմամբ արդարացնել նրա անազատությունը։ Իրականում, Մնացականյանը մի շարք այլ արցախցի ղեկավարների հետ քաղաքական պատանդի դերում է՝ Ադրբեջանի կողմից օրենքի և մարդասիրության կոպիտ խախտմամբ։ Միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպությունները և բազմաթիվ երկրներ պահանջում են ազատ արձակել ապօրինի կալանավորված հայ ռազմագերիներին ու պատանդներին, այդ թվում՝ Լևոն Մնացականյանին։ Դեռ 2024 թվականին Եվրոպական խորհրդարանը և ԱՄՆ Կոնգրեսի անդամները հատուկ կոչերով պահանջել են ադրբեջանական իշխանություններից անհապաղ դադարեցնել այս իրավախախտումը և ազատել բոլոր հայ ռազմագերիներին ու ձերբակալվածներին։ Չնայած այդ ճնշումներին, Արցախի նախկին պաշտպանության նախարարն այսօր դեռ գտնվում է Բաքվի բանտախցում՝ հեռու իր ընտանիքից և ազատ հայրենիքից։ Սա վիրավորանք է ոչ միայն նրա անձի, այլև նրա ողջ կյանքի նվիրումի հանդեպ։
Լևոն Մնացականյանի 60-րդ տարեդարձը նշվում է Հայաստանի ու Արցախի մտածող հասարակության կողմից շնորհակալության և հպարտության զգացումներով։ Թեև հերոս գեներալը հիմա հեռու է և անազատության մեջ, նրա ոգին չի կոտրվել, մինչդեռ հայրենիքում ծննդյան օրը նրան նվիրվում են ջերմ խոսքեր ու մաղթանքներ։ Մենք՝ որպես ժողովուրդ, խորապես գնահատում ենք այն ամենը, ինչ նա արել է մեր անվտանգության համար, և հավատում ենք, որ արդարությունը վերջիվերջո կհաղթի։ Գեներալ Մնացականյանի կյանքի ուղին ցուցիչ է սերունդների համար, թե ինչ է նշանակում անձնվիրաբար ծառայել հայրենիքին։
Այս հոբելյանի կապակցությամբ հայ ժողովուրդը միասնական աղոթում և պայքարում է նրա ազատության համար։ Միլիոնավոր հայերի սրտերում այսօր հնչում է մեկ մաղթանք՝ որ գեներալը շուտով վերադառնա հարազատ տուն՝ ազատ և փառքով շրջապատված։ Շնորհավորում ենք մեր անմահ հերոսին 60-ամյա հոբելյանի առթիվ և կրկնում նրա երբեմնի աշակերտի արտահայտած բարեմաղթանքը՝ «Ծնունդդ շնորհավոր, գեներալ ջան»։ Հայրենիքին տված Ձեր անգնահատելի ծառայությունն ու զոհողությունը երբեք չեն մոռացվի, և ամբողջ հայ ազգը կանգնած է Ձեր կողքին մինչև այն օրը, երբ Դուք ազատություն կվերգտնեք և նորից կզգաք հայրենի հողի ջերմությունը։ Ծնունդդ շնորհավոր, հարգելի գեներալ, և թող բոլոր հաջորդ ծննդյան տարեդարձերը անցնեն ազատ ու խաղաղ Հայաստանում։
